Rozstaje 2010 - Muzyka Podhala [wywiad+wideo]

Warsztaty "Muzyka Podhala" obdyły się w ramach Festiwalu Rozstaje 2010. Do klubu Fabryka na Zabłociu nie przybyły tłumy, ale ci, co się pojawili, spróbowali gry na skrzypcach "po góralsku", nauczyli się śpiewać w charakterystyczny dla Podhala sposób i zatańczyli kszesanego.

Krzysztof Trebunia to doskonale znany miłosnikom muzyki ludowej, lider kapeli Trebunie-Tutki. Muzyk, razem z żoną i synem przyjechali do Krakowa, by przybliżyć kulturę ludową, a nam opowiedział o tym,

Czym jest muzyka dla górali?
Muzyka, tak jak strój i taniec, jest naszą dumą, dziedzictwem, więc chętnie się nią chwalimy - mówił Trebunia - Dla wielu górali jest również pasją i najważniejszą rozrywką.

Jak odróżnić tę prawdziwą góralską muzykę ludową od tej stylizowanej?
Nie jest to łatwe, bo trzeba wyczuć charakter muzyki tradycyjnej, ale jeżeli grają instrumenty akustyczne, skrzypce, piszczałki, basy, dudy, to wtedy raczej jest to muzyka ludowa, a pseudo-góralkie disco-polo charakteryzuje się ujednoliceniem tej muzyki, a elementy góralszczyzny, które tam występują są już karykaturą tej prawdziwej góralskiej nuty, jej parodią.

Na rynku muzycznym jest mnóstwo kapel, które nazywa się góralskimi.
Niestety, przez organizatorów wielu imprez takie zespoły są zapraszane jako góralskie, a ludzie nie znając dobrze tradycji, myślą, że jak ktoś ubierze góralskie ubranie i pochodzi z Zakopanego i okolic, to na pewno gra muzykę góralską. Prawdziwa muzyka góralska nie jest wbrew pozorom taka łatwa, trzeba poświęcić wiele dziesiątek lat, żeby naprawdę dobrze grać. Na pewno jest wielu młodych ludzi, którzy dobrze grają, kórzy kiedyś tę tradycję przekażą dalej, ale chciałoby się, żeby przy tej tzw. modzie na góralszczyznę, jednak nie oszukiwano ludzi stylizacjami, tylko pokazywano to, co jest najpiękniejsze, wartościowe w tradycji góralskiej.

Czy młodzi ludzie na Podhalu chętnie uczą się muzyki ludowej?
Bardzo chętnie próbują swoich sił w muzyce, ale jak na ogromną liczbe grających na różnych instrumentach, niewielu tak naprawdę potrafi grać dobrze muzykę tradycyjną. Trzeba mieć talent.

Ceper też może się nauczyć grać po góralsku?
Oczywiście. Niekoniecznie trzeba być góralem, żeby się nauczyć grać muzykę góralską. Najważniejsze jest zamiłowanie do tradycji, ale żeby dobrze wykonywać muzykę góralską trzeba nie tylko dobrze grać, ale także tańczyć i śpiewać, dlatego nieprzypadkowo była ta nauka śpiewu na warsztatach.

Góralski taniec poprzedza tzw. wyzwyrtanie dziewczyny przez kolegę tancerza, czyli wprowadzenie partnerki do tańca. Dalsze partie wykonuje sam tancerz, dopiero w części końcowej obracają się oboje. Taniec góralski jest popisem mężczyzny, który krążąc wokół partnerki, prezentuje figury taneczne. Goście z Zakopanego pokazali ten rytuał i wciągnęli do zabawy publiczność. Krzysztof Trebunia opowiadał, jak kiedyś wyglądały góralskie wesela, pogrzeby i jaka atmosfera panowała w podhalańskich knajpach.

- Dziś już raczej nie usłyszymy tradycyjnej kapeli w knajpie, chyba że poprosimy, ale wtedy wszyscy w koło będą bardzo zdziwieni. Na weselach zdarza się, że grają po góralsku, ale częściej tradycję zastępują sentyzatory - żartował Trebunia.

Podhalańskie nuty można jeszcze usłyszeć na niektórych pogrzebach. - To są bardzo nostalgiczne, smute melodie. Jak nie gra kapela, to płacze tylko rodzina, ale jak gra góralska muzyka, to wszyscy płaczą - dodał muzyk.