Rowerowe kalendarium Krakowa

Laku82 o rowerach i infrastrukturze rowerowej w Krakowie

Szczególnie ciekawe są lata III RP. Innowacje, pionierskie i wzorcowe rozwiązania w zakresie infrastruktury rowerowej. Rowerowy Kraków to ważny i opiniotwórczy ośrodek, a jego "dobre praktyki" powielane są później w całej Polsce. Jak do tego doszło?

Opowiem to w moim kalendarium:

• 1869 - Pierwszy rower na ulicach Krakow,
• 1896 - w Krakowie było już zarejestrowanych 300 rowerów,
• 1899 - Regulamin jazdy na kole w obrębie miasta Krakowa, wydany przez c.k. Dyrekcyę Policyi w porozumieniu z Magistratem król. stoł. miasta Krakowa,
• lata 50 XX wieku - Podczas budowy Nowej Huty standardem było wyznaczanie ścieżek rowerowych przy wszystkich głównych ulicach (np. od placu Centralnego ścieżki rowerowe zbudowano przy wszystkich ulicach z wyjątkiem Al. Róż). Obecnie jedynymi funkcjonującymi ddr z tamtego okresu jest trasa od Bulwarowej do CA HTS po obu stronach al. Solidarności, oraz od Bulwarowej do Igołomskiej po południowej stronie Ptaszyckiego. Jednak większość DDR z tamtego okresu (mimo że przetrwały i są widoczne) służy jako “przedłużenie” parkingów. Na skrzyżowaniach nie stosowano żadnych obniżeń krawężników, więc pokonywanie ich było trudne, a przez to popularność znikoma. Kraków nie był pionierem w tym względzie. Poznań i Wrocław miały ścieżki rowerowe jeszcze przed wojną,
• 1968 - urodził się Marcin Hyła. Najbardziej znany krakowski i polski działacz rowerowy,
• lata 70 XX wieku - odcinki dróg rowerowych powstały wzdłuż alei Pokoju (widoczny do dziś asfalt) i na rondzie Mogilskim (już nie istniejące),
• 1978 - list otwarty - Tadeusza Kopty o budowę dróg rowerowych w Krakowie,
• 1979 - Tadeusz Kopta organizuje w Krakowie w ramach SITK pierwszą w Polsce konferencję naukowo-techniczną o rowerach "Komunikacja rowerowa - stan obecny i perspektywy rozwoju",
• 1979 - usunięcie samochodów, ale i też rowerów z płyty Rynku Głównego,
• 1980 - powstaje Polski Klub Ekologiczny, który podejmuje zdecydowane działania na rzecz roweru,
• 1980 - rowery powracają na Rynek Główny,
• 1984 - T. Kopta wydaje podręcznik "Rower w ruchu drogowym",
• 1984 - Po pismach SITK i PKE autorstwa T.Kopty do Ministerstwa Transportu wprowadzono do rozporządzenia znak C13/16 (droga dla pieszych i kierujących rowerami). Umożliwiło to rozwój infrastruktury rowerowej,
• 1984 - apel PKE o uspokojenie ruchu w centrum Krakowa wraz z koncepcją, jak to zrobić,
• 1987 - pierwszy "Dzień bez Samochodu" zorganizowany przez Polski Klub Ekologiczny. Na rowerach pojawiło się kilkadziesiąt (a może kilkaset) krakowian, ze śp. Jerzym Bińczyckim i Anną Dymną, aktorami Starego Teatru na czele. Od tej pory PKE co roku z tej okazji wystosowuje list otwarty do premiera z apelem o politykę transportowa ekorozwoju promującą rowery i transport zbiorowy,
• 1987 - PKE wydaje publikację "Ten król jest nagi” o zagrożeniach motoryzacyjnych i konieczności promocji roweru. Powstaje też praca naukowa pod kierunkiem śp. prof. M. Gumińskiej "Komunikacyjne zagrożenia Krakowa" w której wymieniano rower jako jedno z remediów na problemy komunikacyjne. Motorem prorowerowych działań jest T. Kopta,
• 1988 - po apelu PKE z 1984 roku powstaje pierwsza w Krakowie, a także w Polsce Strefa Tempo 30, obejmująca obszar ograniczony historyczną 1 obwodnicą (Plantami). Autorem miejskiej koncepcji I etapu uspokojenia ruchu był inż. Zbigniew Melanowski,
• 1991 - wymalowano ścieżkę rowerową na alejce wzdłuż al. 3 Maja przy Błoniach, a następnie na bulwarze Wisły pod Wawelem. Było to rezultatem wieloletnich starań (komuniści odmawiali twierdząc, że rowerzyści będą wpadać do wody), a zmiany umożliwiły dopiero wolne wybory i wiceprezydent Jan Friedberg,
• 1992 - do działań Polskiego Klubu Ekologicznego dołączyła Federacja Zielonych i w Krakowie zaczął się festiwal akcji rowerowych,
• 1992 - podczas "Dnia bez samochodu" rowerzyści zbierają podpisy pod petycją dotyczącą rozpoczęcia budowy systemu ścieżek rowerowych, Manifestacja rowerowa pod przewodnictwem Jerzego Bińczyckiego gromadzi kilkuset rowerzystów,
• 1992 - startuje projekt "Kraków miastem rowerów" w ramach Fundacji Wspierania Inicjatyw Ekologicznych oraz Federacji Zielonych. Jego koordynatorem jest Marcin Hyła. Kraków był wówczas postrzegany w Polsce jako matecznik wszelkich działań alternatywnych, ekologicznych i rowerowych,
• 1992 - pod koniec roku oddano do użytku (za 2 mld "starych" zł) ścieżkę rowerową od ul. Szewskiej, przez ul. Krupniczą, Czystą, Reymonta, Buszka, Odlewniczą, Armii Krajowej na os. Widok. Była to pierwsza realna inwestycja rowerowa, a nie malowanie farbą istniejącej, dostępnej dla rowerzystów asfaltowej przestrzeni bez ruchu samochodowego. Pewna część tej trasy już nie istnieje,
• 1992 - ciężko ocenić, czy była to pierwsza DDR III RP, ale na pewno jedna z pierwszych. W ramach tej inwestycji na ul. Reymonta powstaje pierwszy pas rowerowy w Krakowie i prawdopodobnie drugi (po Poznaniu) w Polsce,
• 1993 - w ramach przyjętej polityki transportowej (Uchwała Nr LXX/468/93 Rady Miasta Krakowa z dnia 8 stycznia 1993 r.) znalazły się zapisy o budowie 355 km tras rowerowych, autorstwa prof. Andrzeja Rudnickiego i dr. Tadeusza Kopty. "Koncepcja dróg rowerowych dla Krakowa" autorstwa Rudnickiego i Kopty uzyskuje w 1996 roku I nagrodę Ministra Ochrony Środowiska w ogólnopolskim konkursie na komunikację rowerową w mieście. Władze miasta nie wykorzystują jednak tego sukcesu. Tadeusz Kopta z powodu braku działań miasta na rzecz ruchu rowerowego wycofuje się z aktywnej działalności,
• 1993 - Polski Klub Ekologiczny oraz Federacja Zielonych-Kraków organizują m.in “Dzień Ziemi”, akcję rozbijania samochodu młotem na krakowskim Rynku (w ramach Juwenaliów), "Dzień bez samochodu" (500-1000 rowerzystów, najbardziej znani to Jerzy Bińczycki, Tadeusz Kopta, Adam Markowski, Marcin Hyła),
• 1993-1995 - na 11 km dróg rowerowych wydano ok. 6 mld starych złotych. Kraków staje się rowerową stolicą Polski, a kampania "Kraków Miastem Rowerów" jest wzorem dla działaczy z całego kraju,
• 1995 - na spotkaniu w Krakowie powstaje siec "Miasta dla Rowerów",
• Połowa lat '90 - w Krakowie funkcjonuje Zielony Stół - rodzaj forum dyskusji między urzędnikami, lokalnymi politykami a organizacjami pozarządowymi. Nigdy żadne "zalecenie" tego forum nie zostało w jakiejkolwiek formie wdrożone,
• 1996-2001 - strona rowerowa Zbooy'a - jedna z najstarszych w Polsce (obecnie),
• 1997 - fakt zamykania odcinka ścieżki biegnącego przez Akademię Górniczo-Hutniczą nocą na klucz stał się Bareizmem Roku tygodnika Wprost,
• 1997-2000 - stracone lata. Wyremontowana ul. Karmelicka jest całkowicie nieprzyjazna dla rowerzystów - mimo, że według polityki transportowej miasta oraz Planu Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego miała być ulicą pieszo-rowerowo-tramwajową. Podobnie stało się w przypadku ulicy Zwierzynieckiej. Niezadowolenie ze współpracy z władzami Krakowa jest przyczyną powstania niezależnego komitetu wyborczego "Zieloni", grupującego środowiska m.in. kampanii "Kraków miastem Rowerów". Sromotna przegrana z wynikiem ok. 1%. Prężne na początku lat 90. krakowskie środowisko rowerowe i alternatywne rozpada się, wiele osób znika z Krakowa, a współpraca z samorządem lokalnym zostaje de facto zawieszona na kołku. Przyczyn jest więcej - ale jedną z głównych jest po prostu zniechęcenie wieloletnim przysłowiowym "waleniem grochem o ścianę", czyli całkowitym brakiem współpracy z samorządem,
• 1997 lub 1998 - przejazd rowerowy na "Dzień bez Samochodu" przybiera kształt masy krytycznej: w proteście przeciwko polityce Krakowa blokowano most Dębnicki. Ponieważ blokady nie przyniosły oczekiwanych skutków, rowerzyści zradykalizowali swoje działania. Zaczęły się pierwsze masy krytyczne, jednak zupełnie "nie wypaliły". W sumie były 2 lub 3 (po kilkanaście osób) i za każdym razem coraz mniej osób w nich jeździło. Był to początek okresu "rowerowej wielkiej smuty",
• Koniec lat 90-tych - praktycznie przestało istnieć silne środowisko użytkowników rowerów, zgromadzone wcześniej wokół Federacji Zielonych, Fundacji Wspierania Inicjatyw Ekologicznych i Polskiego Klubu Ekologicznego. Część aktywistów odeszła, a część stała się ekspertami, konsultantami w skali ogólnopolskiej. Nowe, oddolne inicjatywy rowerowe, związane ze środowiskiem anarchistów, odrodzą się dopiero w 2005 roku,
• 1998 - drugi zlot "precla" w Ojcowie, czyli członków grupy dyskusyjnej pl.rec.rowery. W jego następstwie odbywały się cykliczne imprezy rowerowe w okolicach Krakowa zwane LITeratura,
• 2001 - z powodu bałaganu UMK gubi ważny list polecony, przez co Kraków nie pozyskuje dużego dofinansowania na ścieżki rowerowe (w tym samym czasie Gdańsk uzyskuje 1 mln dolarów z GEF). M. Hyła przenosi swoje działania z tym związane do Gdańska. Aferę nagłaśnia Gazeta Wyborcza. Jest to katalizator zmian,
• 2001 - powstaje Zespół Zadaniowy ds. polityki rowerowej miasta pod przewodnictwem wiceprezydenta Pawła Zorskiego. Kraków staje się pierwszym miastem w Polsce, które wdrożyło procedurę Audytu Rowerowego (to decyzja dyrektora magistratu, formalizująca dobrą praktykę, która miała miejsce niemal od początku istnienia zespołu zadaniowego),
• 2001 - dopuszczenie dwukierunkowego ruchu rowerowego w ul. Grodzkiej. Jest to pierwszy kontrapas w historii Krakowa i prawdopodobnie drugi (po Poznaniu) w Polsce,
• 2001 - powstaje strona Krowa - czyli Krakrower,
• 2002 - pierwszy kontrapas poza Strefą B w Krakowie na ul. Kopernika. Rozwiązanie wzorcowe,
• 2002 - dwaj kandydaci na prezydenta Krakowa - Jan Rokita i Józef Lassota jeżdżą na rowerach i deklarują poparcie dla rowerzystów. W programie wyborczym Rokity są ścieżki rowerowe i jest to pierwszy przypadkek, kiedy polityk tej rangi prosi NGO o stworzenie mu części programu politycznego,
• 2002 - na ul. Klimeckiego powstaje pierwsza DDR bez nawierzchni z kostki brukowej w Krakowie (jest asfalt). To gigantyczny skok jakościowy dla rowerzystów,
• 2003 - Rada Miasta Krakowa uchwala nowe Studium Kierunków i Uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego, z wzorcowymi tekstowymi zapisami "okołorowerowymi" (wprowadzonymi na sesji przez radnych),
• 2003 - Zarządzenie nr 1474/2003 Prezydenta Miasta Krakowa z dn. 27.10.2003 powołujące Zespół Zadaniowy ds. ścieżek rowerowych i niechronionych uczestników ruchu drogowego,
• 2003 - powstaje Studium Sieci Tras Rowerowych na zlecenie Urzędu Miasta Krakowa autorstwa inż. Jerzego Reisera, wraz ze studium wykonalności dla pierwszego etapu, autorstwa inż. Krzysztofa Migdała i koreferatem dla obu opracowań autorstwa Marcina Hyły,
• 2004 - Zarządzenie nr 2103/2004 Prezydenta Miasta Krakowa z dn. 26.11.2004 w sprawie wprowadzenia do stosowania "Standardów technicznych dla infrastruktury rowerowej Miasta Krakowa",
• 2004 - powstaje najdłuższa w Krakowie droga rowerowa: Trasa do Tyńca,
• 2005, maj - pierwszy przejazd odrodzonej Masy Krytycznej w Krakowie (około 300 uczestników). Główną siłą napędową byli anarchiści, ale tak naprawdę masa ludzi dołożyła swoją cegiełkę,
• 2005 - powstaje pierwsza strona www Krakowskiej Masy Krytycznej,
• 2005 - powstaje lista dyskusyjna Krakowskiej Masy Krytycznej,
• 2006 - powstaje strona http://krakowskamasa.republika.pl/,
• 2007 - Zarządzenie nr 541/2007 Prezydenta Miasta Krakowa z dn. 13.03.2007 powołujące Zespół Zadaniowy ds. ścieżek rowerowych i niechronionych uczestników ruchu drogowego,
• 2007 - nowa polityka transportowa - Uchwała Nr XVIII/225/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 4 lipca 2007 r.,
• 2007 - powstaje serwis

autorstwa Marcina Wójcika,

• 2007 - pierwsza miejska akcja stawiania stojaków (koordynowana m.in przez Gazetę Wyborczą). Wyborcza walczyła przede wszystkim o stojaki przy swojej siedzibie na Brackiej,oraz w zaułku św. Tomasza, jednak do dzisiaj (2011) nie stanęły tam żadne stojaki,
• 2008 - krakowski poseł Łukasz Gibała składa wniosek do Biura Analiz Sejmowych z prośbą o zweryfikowanie zgodności przepisów Prawa o Ruchu Drogowym z Konwencją Wiedeńską. Opinia prawna wydana przez BAS ma kluczowe znaczenie dla uzyskanej w 2011 roku "rowerowej" nowelizacji PoRD,
• 2008 - powstaje blog Joanny Jałowiec o krakowskiej rowerowej elegancji,
• 2008 - powstaje system automatycznych wypożyczalni rowerów miejskich (pionierski w skali kraju). System wystartował od 100 rowerów rozmieszonych w 12 stacjach bazowych. Operatorem została firma BikeOne,
• 2009 - Kraków (wiceprezydent prof. Wiesław Starowicz) i Gdańsk jako pierwsze miasta w Polsce podpisują Kartę Brukselską,
• 2009 - otwarcie pierwszej kładki pieszo-rowerowej w Krakowie. Jest to przeprawa przez Wisłę przy moście w ciągu autostrady A4 na stopniu wodnym Kościuszko w Krakowie. Kładka ma długość 285 m (wraz z dojazdami - 352 m) a szerokość 4,2 m,
• 2009 - otwarty pierwszy tunel rowerowy w Krakowie (pod Dworcem Głównym). Sam tunel powstał jako bagażowy (a nie rowerowy) jeszcze w latach 80-tych,
• 2009 - pierwszy Park(-ing) day, kamienica przy ul. Karmelickiej 27,
• 2009 - Pierwsze Święto Cykliczne - finał przy NCK w Nowej Hucie (ok 500 uczestników),
• 2009 - po raz pierwszy miasto zezwala rowerzystom na jazdę po niektórych chodnikach za pomocą kombinacji znaków C16/T22,
• 2009 - a inicjatywy Ministerstwa Infrastruktury powstaje w Krakowie Zespół ds. Ścieżek (Dróg) Rowerowych GDDKiA, a jego kierownikiem zostaje dr inż. Tadeusz Kopta,
• 2010 - akcja "Rowerem legalnie pod prąd", zakończona otwarciem kilkunastu kontrapasów na terenie Starego Miasta i Kazimierza oraz wprowadzeniem strefy Tempo 30 na Kazimierzu,
• 2010 - Święto Cykliczne ląduje na Zabłociu (ponad 500 osób w przejeździe, ok 700 uczestników imprezy),
• 2010 - Park(ing) day przy ul. Józefa,
• 2010 - serwis masakrytyczna.krakoff.info przeistacza się w

,

• 2010 - wybory samorządowe. Andrzej Duda oraz Stanisław Kracik promują się jeżdżąc na rowerach. Ta dwójka wraz z prof. Jackiem Majchrowskim dyskutują o problemach krakowskich rowerzystów podczas godzinnej audycji w radiu TOK FM. W programie każdego z liczących się kandydatów znajdziemy jakieś postulaty rowerowe, choć w różnym zakresie,
• 2011 - zawiązanie się KIR: Krakowskiej Inicjatywy Rowerowej - platformy dialogu między politykami, a rowerowymi aktywistami,
• 2011 - list otwarty do RMK ws. zwiększenia budżetu na inwestycje rowerowe. Akcja zakończona sukcesem, budżet na inwestycje rowerowe urósł z 0 zł do 3 mln złotych,
• 2011 - radny Jerzy Woźniakiewicz przedstawia "kontrapasową uchwałę kierunkową", pierwszą w Polsce uchwałę zobowiązującą zarządcę drogi do dopuszczenia ruchu rowerowego "pod prąd".

Jakie będą następne dzieje rowerowego Krakowa?

Zobacz też:

• Jazda pod prąd zgodna z przepisami
• W oparach absurdu, czyli urzędnicy o rowerach
• Pod prąd bez kontrapasa także poza Strefą A