List otwarty w sprawie pomnika płk. Kuklińskiego

Szanowny Panie Prezydencie!

Zgodnie z informacjami prasowymi, Prezydent Miasta Krakowa zdecydował o realizacji kontrowersyjnego pomnika pułkownika dedykowanego Ryszardowi Kuklińskiemu, wg koncepcji Czesława Dźwigaja i Krzysztofa Lenartowicza, która decyzją Sądu Konkursowego z dnia 19.01.2011 r. uzyskała I nagrodę w Konkursie na opracowanie koncepcji pomnika dedykowanego pułkownikowi Ryszardowi Kuklińskiemu Honorowemu Obywatelowi Miasta Krakowa na placu J. Nowaka Jeziorańskiego w Krakowie (przeprowadzonym zgodnie z Zarządzeniami Prezydenta Krakowa: nr 2562/2010 z 14.10.2010 i 3278/2010 z 22.12.2010 r.).

Decyzja Prezydenta została podjęta pomimo jednogłośnego votum separatum, złożonego od decyzji sądu konkursowego przez zasiadających w nim artystów i architektów, na czele z Głównym Architektem Krakowa, p. Andrzejem Wyżykowskim i Plastykiem Miejskim, p. Jackiem Stokłosą oraz autorem koncepcji przebudowy pl. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, p. Romualdem Loeglerem. Jako przedstawiciele strony społecznej, troszcząc się o jakość przestrzeni publicznej Krakowa, stanowczo sprzeciwiamy się realizacji wybranej koncepcji. Zastrzegamy jednocześnie, że wyrażone przez nas opinie i wątpliwości nie odnoszą się do kwestii historycznych czy politycznych, związanych z budową monumentu, a dotyczą jedynie aspektu artystyczno-przestrzennego oraz procedury konkursowej.

Jak pamiętamy, Stowarzyszenie im. płk Ryszarda Kuklińskiego początkowo planowało budowę gigantycznej kolumny poświęconej pułkownikowi na pl. Centralnym. Pod presją społeczną i przy zdecydowanym sprzeciwie mieszkańców Nowej Huty zaniechano tych planów i postanowiono o przeprowadzeniu najpierw konsultacji społecznych, a potem otwartego konkursu na projekt pomnika na pl. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Założeniem konkursu był wybór najlepszej koncepcji architektoniczno–rzeźbiarskiej bez cech figuratywnych (zgodnie z Regulaminem Konkursu, wprowadzonym Zarządzeniem nr 2562/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 14.10.2010 r.). Jednym z kryteriów oceny projektów konkursowych było kryterium urbanistyczno-architektoniczne tj. "właściwe rozwiązanie przestrzenne w powiązaniu z najbliższym otoczeniem". Sądzić zatem należy, że intencją władz miasta był wybór nowoczesnej formy, która harmonijnie wpisze się w przestrzeń placu, stając się jego nowym ciekawym, ale i respektującym zastane wartości elementem. Niestety zwycięski projekt, to powrót do idei pomnika-olbrzyma, przeskalowanego w stosunku do przestrzeni, w której ma stanąć. Kilkunastometrowy łuk z betonowymi płytami, stojący pośrodku placu ignoruje jego wcześniejszą koncepcję, zakładającą wyeksponowanie walorów zabytkowej zabudowy tego miejsca i ulicy Lubicz. Ogromny monument stanie się dominantą, przytłaczając zabytkowy dworzec i pałacyk Wołodkowiczów, oraz przesłaniając kamienicę Machaufów i "podkop" Talowskiego. Warto także zauważyć, że powstanie pomnika takiej wielkości i w tej lokalizacji uniemożliwi w przyszłości wykorzystanie placu dla organizacji różnych wydarzeń m.in. kulturalnych - czyli ograniczy jedną z podstawowych jego funkcji, a także może uniemożliwić przystosowanie istniejącej kładki ponad ul. Lubicz dla potrzeb osób niepełnosprawnych.

Zwraca także naszą uwagę niejasna procedura konkursowa. Przyjętym dotąd standardem w przypadku konkursów architektonicznych organizowanych przez Urząd Miasta było, iż w składzie sądu konkursowego, większość lub znaczący odsetek stanowili specjaliści – architekci czy plastycy, reprezentujący Urząd lub stowarzyszenia twórcze, co gwarantowało wysoki poziom merytoryczny podejmowanych przez sąd decyzji. Tym razem profesjonaliści stanowili w zdecydowaną mniejszość w 23-osobowym składzie jury (zgodnie z Zarządzeniem nr 3278/2010 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 22 grudnia 2010 r.), co pomimo ich jednoznacznego sprzeciwu pozwoliło wybrać pozostałym członkom sądu, głównie pomysłodawcom pomnika, najbardziej okazałą koncepcję, zgodną zapewne z intencjami fundatorów, lecz niekoniecznie najlepszą i podnoszącą walory przestrzeni miejskiej. Uważamy, iż decyzja podjęta w takim trybie nie powinna być wiążąca dla lokalnych władz, a Urząd Miasta nie powinien firmować konkursów architektonicznych, w których skład sądu konkursowego nie gwarantuje odpowiedniego poziomu merytorycznego nawet, jeśli pomysłodawcy gotowi są sfinansować inwestycję. Powoduje to nie tylko bezpośrednie szkody w przestrzeni publicznej Krakowa, która jest wspólnym dobrem mieszkańców, ale i obniża rangę przyszłych konkursów architektonicznych organizowanych w Krakowie.

W związku z powyższymi wątpliwościami oczekujemy podjęcia przez Pana Prezydenta decyzji o zaniechaniu realizacji pomnika wg projektu Czesława Dźwigaja i Krzysztofa Lenartowicza. Przypominamy także, iż przyznanie pracy I nagrody w konkursie architektonicznym nie oznacza automatycznego skierowania projektu do realizacji szczególnie, jeśli jest ona sprzeczna z ważnym interesem publicznym. Uważamy, iż wyżej wymieniony projekt nie spełnia warunków, stawianych nowym obiektom powstającym w historycznym centrum Krakowa oraz nie spełnia postawionego w Regulaminie Konkursu kryterium urbanistyczno-architektonicznego, a zatem, pomimo nagrodzenia przez Sąd Konkursowy nie powinien być realizowany ze względu na ważny interes publiczny, jakim jest ochrona wartości historycznych i architektonicznych śródmieścia Krakowa. Jednocześnie proponujemy by Pan Prezydent, w porozumieniu z członkami Sądu Konkursowego oraz Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków podjął decyzję o wyborze innego projektu spośród nagrodzonych w konkursie, zapewniającego harmonijne wpisanie się pomnika w przestrzeń pl. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Na koniec, zwracamy również uwagę na potrzebę systemowego rozwiązania zasad realizacji pomników w miejskiej przestrzeni publicznej. Wypracowane procedury powinny służyć m.in. ocenie zasadności inicjatyw podejmowanych zarówno przez miasto, jak i przez organizacje społeczne, określeniu trybu wyboru lokalizacji, wskazaniu kompetentnego gremium dokonującego wyboru pracy przeznaczonej do realizacji oraz sprecyzowaniu zasad finansowania projektu i budowy pomnika.

Z wyrazami szacunku,
Krakowskie Stowarzyszenie Przestrzeń-Ludzie-Miasto
List poparli:
Stowarzyszenie Historyków Sztuki Oddział Kraków
dr Monika Bogdanowska
Fundacja Splot
Krytyka Polityczna - Klub w Krakowie Zobacz też:

• Pomnik Kuklińskiego stanie przed Dworcem Głównym?
• Pomnik Kuklińskiego: Magistrat pyta mieszkańców o głos
• Rozpisano konkurs na projekt pomnika Kuklińskiego

__