Wygarbować komuś skórę

- Ja bym najchętniej wygarbował skórę ministra Steinhoffa - wyznaje Henryk Buchman, właściciel ostatniego zakładu garbarskiego na Sądecczyźnie. Choroba szalonych krów na Zachodzie plus zerowa stawka celna na wywóz z Polski skór surowych sprawiły, że zakład pana Henryka w Starym Sączu stanął przed widmem upadku.

W najlepszych czasach garbarnia zatrudniała siedemnaście osób, dziś właściciel opędza zamówienia własnymi siłami: on, żona, plus 1-2 dorywczych pracowników.

Choroba BSE spowodowała, że na jarmarkach bydlęcych i przy punktach skupu bydła w Polsce zaroiło się od agentów włoskich i niemieckich garbarzy, którzy wywindowali cenę surowej skóry do 9 zł za kg. - Nie jestem w stanie ich przebić - skarży się pan Henryk. - Mogę zapłacić najwyżej 7 zł za kg, przy wyższej cenie dopłacam do interesu. Oni mają kredyt 3-procentowy, ja 20-procentowy.

I skutek jest taki, że pan Henryk nie ma skóry. O 80 proc. spadł w Polsce ubój bydła, a to co się pokazuje na rynku, na pniu wykupują obcy.

Proces upadku przemysłu garbarskiego objął całą Polskę i rozpoczął się od kryzysu rosyjskiego w 1997 roku i uszczelnienia granicy wschodniej, kiedy to z dnia na dzień padły zakłady obuwnicze i rymarskie produkujące na potrzeby handlarzy rosyjskojęzycznych. Gospodarz monitoruje sytuacje. Prowadzi mnie do mapy upstrzonej czerwonymi kółeczkami. - Padła duża garbarnia w Kaliszu - pokazuje - padła w Bydgoszczy, tu pod Gdańskiem była garbania, we Włodawie była - nie ma nic.

Jeszcze parę lat temu w Polsce działało 450 garbarnii, po 10 w każdym województwie, dziś można je policzyć na palcach. Na Sądeczczyźnie zakład Buchmana jest ostatnią czynną garbarnią, najbliższa wegetuje w Nowym Targu, a potem dopiero chyba w Krakowie.

Gospodarz czyta oświadczenie Polskiej Izby Przemysłu Skórzanego wydrukowane w cenionym periodyku "Przegląd skórzany". W ostrych słowach napisano tam, że polityka rządu, a osobliwie ministra gospodarki Janusza Steinhoffa doprowadziła do ruiny polskich garbarzy i że nawet kraje b. ZSRR wprowadziły 1 lutego br. 20-procentowe cło na wywóz skóry surowej, a w Polsce, jak to w Polsce - wolna amerykanka. Jeszcze się nie daj Boże Bruksela na nas obrazi.

- Komuna nam rady nie dała, demokracja dała - wzdycha Henryk Buchman.

Garbarnię przy ul. Jagiellońskiej nad potokiem Moszczeniczanka w Starym Sączu założył jego ojciec, Stanisław w 1945 roku. W dwa lata później jako kapitalista-krwiopijca wylądował w więzieniu, a kiedy zwrócono mu wolność garbarnia była już znacjonalizowana. Przez cały PRL stary Buchman prowadził mały zakład kuśnierski. Nie dał się komunie.

- Po rewolucji w 1990 roku odzyskałem ojcowską garbarnię - opowiada pan Henryk. Jako absolwent Technikum Przemysłu Skórzanego w Nowym Targu, matura 1961, wiedział co trzeba zrobić. Rozbudował zakład, zainwestował duże pieniądze w maszyny garbarskie, dostawił oczyszczalnię ścieków i w połowie lat 90. przerabiał dziennie do 3 ton skóry. Obejrzałem te maszyny: widziałem obrośniętą kurzem międlarkę, widziałem słowacką prasę i wyrzymaczkę, widziałem nowiutki, skomputeryzowany kombajn do natrysku - też zakurzone. A to wszystko powinno się kręcić, w każdej powinno siedzieć z tona skóry, tymczasem te maszyny przerabiają tonę skóry, ale... miesięcznie.

- Najpierw moczy się skórę w wodzie, potem poddaje ją obróce mechanicznej, żeby ściągnąć resztki tłuszczu i łoju, następnie proces wapniowanie skóry, potem odwapnienie, wytrawiania i dopiero wtedy następuje właściwe garbowanie skóry chromem, przez co uodparania się na temperaturę i wodę, ale to jeszcze nie wszystko, bo jest jeszcze farbowanie, suszenie, napinanie...

- Nie mów wszystkiego - wtrąca się małżonka gospodarza. - Jeszcze w ,Krakowskiej" stworzą nam konkurencję.

W każdym razie od zakupu surowej, okrawionej, śmierdzącej skóry bydlęcej do sprzedaży cienkiej, miękkiej i pachnącej skórki na damskie kozaczki lub torebki mija 21 dni. Z surowej skóry zostaje tylko 20 procent gotowego produktu, dlatego garbarz kupuje skórę w kilogramach, a sprzedaje w metrach. Naszej rozmowie przysłuchuje się z uśmiechem córka gospodarzy. Ania jest studentką wydziału techniki garbarskiej Politechniki Radomskiej i miała przejąć interes po ojcu, ale w tej sytuacji lepiej jak się dziewczyna szybko rozglądnie za mężem. Dobry mąż to lepszy interes niż ojcowski zakład.