Przegląd wybranych filmów Andrzeja Żuławskiego od 10 do 13 czerwca w krakowskim kinie Agrafka

Szef MON: Bezpieczeństwo jest najważniejszym zadaniem rządu

Andrzej Żuławski (ur. w 1940, zm. w 2016 roku) był jednym z najbardziej kontrowersyjnych polskich reżyserów. Przez lata tworzył kino emocjonalne, gwałtowne, obsesyjne, balansujące na granicy obrazowej histerii.

Już jako debiutant, twórca wizjonerskiej "Trzeciej części nocy" (1971), Żuławski wyraźnie odstawał od peerelowskiego modelu kina i nigdy tak naprawdę się do niego nie dostosował. Po tym, jak cenzura zablokowała jego kolejne ekstrawaganckie projekty – nawiązującego do Marca 68 "Diabła" (1972) oraz apokaliptyczne science-fiction "Na srebrnym globie" (1976-87) – postanowił wyjechać do Francji i związać swoje artystyczne losy z kinem europejskim.

Jego kolejne filmy - "Najważniejsze to kochać" (1975), "Opętanie" (1981), "Kobieta publiczna" (1984) czy "Narwana miłość" - nadal szokowały, zarówno niepokojącą treścią, jak i ekspresyjnym stylem. Sam wyznawał, że robił filmy o tym, co go torturuje i najlepiej wyraża się za pośrednictwem postaci kobiecych. Wielu aktorkom – Małgorzacie Braunek, Romy Schneider, Izabelle Adjani czy Sophie Marceau – zaproponował najodważniejsze, a przy okazji najważniejsze role w ich artystycznym życiu.

W dniach 10 czerwca – 13 czerwca krakowskie kino Agrafka zaprasza na przegląd wybranych filmów Andrzeja Żuławskiego. W programie znajdą się cztery dzieła reżysera: "Trzecia część nocy", "Opętanie", "Na srebrnym globie" i "Diabeł". Bilety: "Trzecia część nocy" – 18 zł, "Opętanie" – 24 zł (normalny), 20 zł (ulgowy), "Na srebrnym globie" - 24 zł (normalny), 20 zł (ulgowy) i "Diabeł" – 24 zł (normalny) , 20 zł (ulgowy).

10 czerwca | poniedziałek | 20:00
TRZECIA CZĘŚĆ NOCY | The Third Part of the Night
reż. Andrzej Żuławski, Polska 1971, 103’
Pokaz z angielskimi napisami i wideoprelekcją Tomasza Kolankiewicza

Michał (L. Teleszyński), młody mężczyzna, utraciwszy żonę i syna, zabitych na jego oczach, postanawia włączyć się w konspirację w okupowanym Lwowie. W czasie ucieczki przed Niemcami trafia przypadkowo do mieszkania kobiety. Helena (M. Braunek) łudząco przypomina jego żonę. Jej mąż został zatrzymany przez gestapo. Michał postanawia zdobyć środki utrzymania dla niej i dla dziecka.

Jako karmiciel wszy w Instytucie Rudolfa Weigla, gdzie prowadzi się badania nad szczepionką na tyfus, otrzymuje dokumenty chroniące go przed wywózką i porcje żywności. W konspiracji przyjmuje pseudonim „Szary” i w gorączkowych halucynacjach próbuje wykonywać polecenia. Ma zamiar odbić męża Heleny z rąk gestapo.

Brawurowy debiut Andrzeja Żuławskiego, pod opieką artystyczną Andrzeja Wajdy, nawiązywał do problematyki i stylu Szkoły Polskiej, a zarazem gwałtowanie ją przekraczał, eskalując okrucieństwo, chaos moralny, naturalistyczne obrazy. Żuławski wypracował wyrazisty, konwulsyjny język opowieści o szaleństwie moralnym wojny, jak gdyby był to czas nie tylko walki o przetrwanie, ale też wiarę w sens istnienia, w możliwość porozumienia z Bogiem.

Wyrazicielem tych wątpliwości jest w filmie Marian (M. Grudziński), przyjaciel Michała. Apokaliptyczny klimat filmu wsparty jest na licznych cytatach z Apokalipsy św. Jana, ale też polskich romantyków („Ojciec zadżumionych” Juliusza Słowackiego). Fabuła odsyła do autobiograficznych doświadczeń z okresu okupacji Mirosława Żuławskiego, ojca reżysera, współscenarzysty filmu.

W 1973 roku film zdobył nagrodę „Jantara” na Koszalińskim Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” oraz Nagrodę im. Andrzeja Munka w PWSFTviT.

11 czerwca | wtorek | 20:00
OPĘTANIE | Possession
reż. Andrzej Żuławski, RFN/Francja 1981, 124’

Berlin Zachodni w okresie Zimnej Wojny. Mark i Anna przechodzą małżeński kryzys spowodowany długotrwałą nieobecnością mężczyzny i romansem kobiety. Kobieta zaniedbuje ich wspólne dziecko i popadając w coraz bardziej skrajne emocjonalne stany zaczyna, które utrudniają porozumienie. Mark próbuje dowiedzieć się, co jest przyczyną dziwnego zachowania swojej żony i ratować ich związek. Sytuacja komplikuje się, kiedy poznaje Helen - do złudzenia przypominającą jego żonę.

“Opętanie” Andrzeja Żuławskiego powstało po przerwanej przez komunistyczne władze realizacji “Na srebrnym globie”. Nagrodzony na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes, drugi francuski film artysty, mimo światowego rozgłosu nigdy nie miał oficjalnej szerokiej dystrybucji w Polsce.

Przypadek autora “Trzeciej części nocy” nie był odosobniony. Pomimo zagranicznych sukcesów polskich twórców (m.in. “Fuchy” Skolimowskiego, “Miłości w Niemczech” Andrzeja Wajdy, czy właśnie “Opętania” Żuławskiego) o ich dokonaniach rodzima publiczność mogła jedynie usłyszeć lub oglądać wyłącznie na pojedynczych pokazach, gdyż władze komunistyczne w ten sposób chciały niejako ukarać artystów nielojalnych wobec Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W latach 80. możliwość obejrzenia “Opętania” stwarzały wyłącznie Dyskusyjne Kluby Filmowe (także w ramach przeglądów zagranicznej twórczości reżysera). Dla wielu “Opętanie” uchodzi za film kultowy.

12 czerwca | środa | 19:00
NA SREBRNYM GLOBIE | Na srebrnym globie
reż. Andrzej Żuławski, Polska 1987, 157’

Czwórka kosmonautów osiedla się na obcej planecie, chcąc stworzyć namiastkę raju, wolną od słabości i wad współczesnej cywilizacji. Szczytna idea zostaje szybko wypaczona przez ich zdegenerowanych potomków, którzy nieświadomie powtarzają wszystkie błędy ludzkiej rasy: tworzą hierarchiczne społeczeństwo, wielbią fałszywych bogów, dążą do ekspansji i konfliktu z wyżej rozwiniętymi Szernami... Gdy na planetę przybywa obcy człowiek, początkowo widzą w nim swojego zbawiciela, jednak ostatecznie zdradzają go i mordują. Tym samym dowodzą, że zło i ułomność człowieka nie zależy od otoczenia, ale tkwi w nim samym.

13 czerwca | czwartek | 20:00
DIABEŁ | Diabeł
reż. Andrzej Żuławski, Polska 1972, 119’

Styczeń 1793 roku. Wojska pruskie na mocy układów rozbiorowych wkraczają do Wielkopolski. Z klasztoru, w którym żołnierze dokonują rzezi, nieznajomy wyprowadza Jakuba, niedoszłego królobójcę, i młodą zakonnicę. Jakub jest świadkiem ślubu zawieranego przez jego dawną narzeczoną, teraz brzemienną, z jego przyjacielem oraz wyuzdanego aktu miłosnego, po którym dostaje ataku epilepsji. Nieznajomy daje Jakubowi brzytwę mówiąc, że może być Jezusem oczyszczającym świat od zła i grzechu.