Wielowymiarowy umysł dziecka. Część 1

Łucja miała nadzwyczajny talent do tworzenia scenariuszy przedstawień teatralnych. Swoją wyobraźnią i lekkością tekstów zaskakiwała kolegów z klasy i nauczycieli podczas szkolnych uroczystości, gdzie wystawiane były jej teatralne pomysły. Miała jednak zawsze problem z matematyką; ledwo zdobywała oceny dostateczne. Czy w związku z tym, odmówimy jej tytułu inteligentnej dziewczynki?

Andrzej był szkolnym mistrzem koszykówki; w mgnieniu oka oceniał sytuację na boisku, przewidywał potencjalne ruchy przeciwników, znał dokładny lot wyrzucanej piłki. Kochał też geometrię, zadania na figurach przestrzennych i rozwiązywanie logicznych zagadek. Nie miał jednak zdolności płynnego wypowiadania się, a pisanie wypracowań przychodziło mu z wielkim trudem. Czy jego też przez to możemy uznać za nieinteligentnego chłopca?

Inteligencja jest wrodzoną cechą każdego człowieka. To wszystkie zdolności, jakimi poznaje on otaczający go świat, jak go przetwarza i wyraża. Zapewne większość osób, słysząc o naukowych zdolnościach, pomyśli najpierw o umiejętnościach językowych i matematycznych. I jest to jak najbardziej uzasadnione, ponieważ od dzieciństwa wpaja nam się potocznie nazywaną alternatywę: humanista albo umysł ścisły. Staje przed oczami odwieczny szkolny podział uczniów na te dwie grupy. Jak dziecko było dobre we wszystkim to miało wyjątkowe szczęście, a jak nie miało ani sprawnych umiejętności językowych ani matematycznych – było skazane na potępienie ze strony większości nauczycieli. Ale czy słusznie?

Sprawność naszego umysłu, okazuje się, nie jest taka prosta do zmierzenia. Nie można jej zmierzyć sprawdzając tylko pisanie, liczenie i logiczne rozumowanie na papierowych testach. Faktycznie testy są najprostsze do przeprowadzenia i wydają się wiarygodne, ale mierzą tylko część naszej inteligencji, która – jak się okazuje – nie jest dwojaka (humanistyczna lub ścisła), ale wieloraka. Każdy człowiek ma wrodzony zbiór wielu różnorakich umiejętności umysłowych, które nazywamy inteligencjami. I każdy posiada wszystkie możliwe rodzaje zdolności, lecz w różnym stopniu nasilenia – to właśnie różnicuje i nadaje indywidualny sposób myślenia każdemu człowiekowi.

Jakie różne mogą być ludzkie zdolności umysłowe? Wyróżniamy osiem rodzajów inteligencji – każda z nich może się przejawiać na dziesiątki różnych sposobów, które łączy jednak zawsze wspólny mianownik. Poniżej podaję wszystkie rodzaje zdolności wraz z kilkoma przykładami zachowań dzieci, jakie mogą świadczyć o ich wybitnym potencjale w danej sferze umysłowej.

Inteligencja językowa – Dziecko lubi czytać; czyta dużo i wybiera dzieła o ambitnej treści. Z łatwością przychodzi mu pisanie wypracowań, opowiadań, a nawet wierszy; nie nudzi czytanie i pisanie. Zapamiętuje trudne słowa i używa ich w prawidłowym kontekście. Cechuje go gładkość wypowiadania się, nieprzeciętny styl. Z łatwością ubiera myśli w słowa.

Inteligencja matematyczno-logiczna – Dziecko lubi wykonywać złożone zadana matematyczne; rozwiązywanie ich przynosi mu radość i satysfakcję. Jest wnikliwym obserwatorem rzeczywistości i potrafi wyciągać logiczne wnioski ze swoich obserwacji. Skomplikowane procesy logicznego rozumowania zachodzą w jego umyśle wyjątkowo szybko – nie musi wszystkiego rozrysowywać czy werbalizować. Potrafi kreatywnie rozwiązywać problemy.

Inteligencja wizualno-przestrzenna – Dziecko jest wrażliwe na wszelkiego rodzaju obrazy; z łatwością zapamiętuje kształty, kolory. Ma bardzo dobrą orientację przestrzenną; nie ma problemu z zapamiętaniem danej trasy, doskonale odnajduje się na otwartym terenie. Lubi zabawy konstrukcyjne, np. klocki lego. Fascynują go mapy, globus, geografia i astronomia. Nie ma problemu z wyobrażaniem sobie przedmiotu z innego punktu widzenia, niż ten, który sam widzi; myślenie w trzech wymiarach przychodzi mu z łatwością.

Inteligencja cielesno-kinestetyczna (ruchowa) – Dziecko grając pierwszy raz w daną grę ruchową wykazuje się nieprzeciętną sprawnością – celnością, precyzją, skutecznością. Preferuje dany rodzaj sportu – często i chętnie go ćwiczy. Nieprzeciętnie tańczy, twórczo wykorzystuje poznane ruchy, potrafi użyć swojego ciała do wyrażania emocji. Wyjątkowo precyzyjnie pracuje dłońmi; z pasją manipuluje przedmiotami w rękach.

Inteligencja muzyczna – Dziecko jest wyjątkowo wrażliwe na dźwięki, słucha z pasją, całym sobą przeżywa melodie. Marzy o grze na danym instrumencie, preferuje utwory, w których ten właśnie instrument występuje; a posiadając go już – szybko i chętnie się uczy. Ma poczucie rytmu, często wybija palcami skomplikowane rytmy; potrafi melodyjnie recytować wiersze i dźwięcznie się wypowiadać – miło go słuchać. Lubi słuchać wyszukanego śpiewu bądź sam lubi często śpiewać i nigdy nie fałszuje.

Inteligencja przyrodnicza – Dziecko bez problemu rozpoznaje i rozumie zjawiska przyrodnicze, potrafi np. przewidzieć najbliższą pogodę na podstawie wyglądu nieba; rozpoznaje gatunki roślin, zwierząt. Zauważa ogólne siły rządzące przyrodą. Dostrzega potrzebę ochrony środowiska, rozumie ją i wie jak dbać o naszą planetę na co dzień.

Inteligencja interpersonalna – Dziecko dostrzega różnice między innymi osobami, potrafi rozpoznawać i zrozumieć ich nastroje, emocje i motywacje. Potrafi odczytywać zamiary i pragnienia u innych osób nawet, kiedy są głęboko skrywane. Intuicyjnie wie, jak rozwiązywać konflikty, by nikogo nie urazić; potrafi przewidywać zachowania innych osób. Potrafi i lubi pracować w grupie.

Inteligencja intrapersonalna – Dziecko refleksyjnie patrzy na swoje życie; na swoje zachowanie, podejmowane decyzje. Potrafi badać własną psychikę. Rozróżnia, nazywa wewnętrzne emocje i na tej podstawie potrafi zrozumieć własne zachowanie, a w następstwie – potrafi je kontrolować i pracować nad sobą. Obraz samego siebie pokrywa się z obrazem wnikliwych obserwatorów na jego temat.

Wiemy już, jak różnorodne zdolności umysłowe mogą przejawiać nasze dzieci. Jakie możemy teraz wyciągnąć wnioski z wiedzy o wielorakich inteligencjach? By odpowiedzieć na to pytanie, zapraszam do przeczytania drugiej części tekstu Wielowymiarowy umysł dziecka.

W oparciu o: Howard Gardner, Inteligencje wielorakie.