Spacerkiem po uliczkach i placach Krakowa: Piasek (część 4)

Karmelicka
To główna ulica przedmieścia zwanego Piaskiem, a później Garbarami. Prowadziła od dawnej bramy Szewskiej obok powstałego w 1397 r. kościoła i klasztoru Karmelitów, w kierunku Czarnej Wsi i Łobzowa. Aż do połowy XIX w. składała się z dwóch odrębnych, noszących inne nazwy części.

Granicę stanowiła Rudawa, płynąca na wysokości dzisiejszej ulicy Garbarskiej, a właściwie drewniany mostek i brama, które stanowiły resztki prymitywnych obwarowań. Część początkowa była nazywana ulicą Szeroką, później Garbarską i Piaskową. Pozostała część - Czarną Ulicą. Obecna nazwa, nie mająca żadnej tradycji historycznej, nadana została w 1858 r. w związku z przyległym do niej kościołem i klasztorem Karmelitów.

15a
Przybudówka pod numerem 15a, dobudowana w przerwie pomiędzy sąsiednimi budynkami i wyraźnie niższa, wyznacza miejsce, w którym koryto Młynówki Królewskiej przecinało ulicę. Podczas remontu nawierzchni, kostkę ułożono w tym miejscu w taki sposób, że tworzy mało zauważalne dwa łukowate pasy w poprzek ulicy. Nawet bardzo uważny przechodzień nie zorientuje się, co to jest i co wyznacza. My już wiemy...

17
Narożny budynek przy Garbarskiej od niepamiętnych czasów mieścił na parterze lokal gastronomiczny. Kiedyś była tu znana knajpa dorożkarska - kto wie, czy to właśnie nie ją opisał Konstanty I. Gałczyński w swej "Zaczarowanej dorożce". Dziś również mieści się tu znany bar, wymieniany w różnych zagranicznych przewodnikach po Krakowie.

19
Klasztor i Wyższe Seminarium Duchowne oo. Karmelitów. Ufundowany w 1395 r. przez św. Królową Jadwigę i Władysława Jagiełłę. Zamieszkali w nim w 1397 r. bracia Karmelici sprowadzeni z Pragi. Posiada tak bogatą historię, że nie miejsce tu przytaczać ją nawet fragmentarycznie.
(fot. 61) (fot. 62)

Przejdziemy teraz kawałek dalej, w miejsce niezwykłe. Wchodząc od Karmelickiej przez wjazd na tyły seminarium, docieramy do szerokiego placu wypełnionego samochodami. Będąc tu i przyglądając się bacznie resztkom zrujnowanych budynków, można mieć wrażenie, że czas tu się zatrzymał… i to od dość dawna. Jest to spory plac przylegający do seminarium Karmelitów i będący jednocześnie podworcem domów przy Karmelickiej 21a-25. Od zachodu okalają go tyły wspomnianych domów z charakterystycznymi drewnianymi gankami, łączącymi mieszkania z wąską i małą klatką schodową. W ten sposób budowano w owych czasach powszechnie, aby zaoszczędzić jak najwięcej na powierzchni mieszkalnej budynków.
(fot. 63) (fot. 64) (fot. 66)

Od północy i wschodu plac zamykają zabudowania, które pachną XVIII-wieczną historią. Na budynku przypominającym magazyn lub spichlerz znajduje się ozdobny kamienny ołtarz z figurą prawdopodobnie Matki Boskiej, a pod nim, poniżej dwóch aniołków, wyraźny napis - 1753. Na niewielkim skwerku stoi duża figura ogrodzona żelaznym płotkiem, być może Matki Boskiej na Piasku. Dziś panuje tu czysta komercja - czyli jeden z licznych płatnych parkingów.
(fot. 65) (fot. 67) (fot. 68) (fot. 69) (fot. 70)

25
Kamienica i miejsce, gdzie żył i zmarł Walery Eliasz Radzikowski (1840-1905). Był malarzem, rysownikiem, pedagogiem oraz pisarzem, ale przede wszystkim  miłośnikiem i popularyzatorem Tatr oraz współzałożycielem i działaczem Towarzystwa Tatrzańskiego.
(fot. 71) (fot. 72)

29
Pałac Pokutyńskich. Powstał w latach 1875-1877 wg projektu samego Filipa Pokutyńskiego, wybitnego architekta, który projektował w stylach historycznych, zwłaszcza neorenesansowym. Był prekursorem rysunku inwentaryzacyjnego zabytków Krakowa. Pałac zamieszkiwały i odwiedzały wielokrotnie tak znakomite postacie Krakowa, jak m.in. Jacek Malczewski z żoną Marią oraz Jan Matejko, który odwiedzał mieszkające tu siostry. Po wojnie popadł w ruinę, lecz dziś odnowiony lśni pełnym blaskiem, przyciągając rzesze krakowian i turystów.
(fot. 73) (fot. 74) (fot. 75) (fot. 76) (fot. 77) (fot. 78)

41
Narożny stylowy dom powstał w 1923 r. Był własnością Towarzystwa św. Wincentego a Paulo. Do 1946 r. spełniał funkcję internatu Państwowego Pedagogium. W latach 1946-1962 był domem akademickim WSP, a następnie domem gościnnym dla kontraktowych wykładowców. Przez jakiś czas był też siedzibą Instytutu Matematyki oraz redakcji i poligrafii wydawnictw naukowych. Po kapitalnym remoncie w 2000 r. użytkowany jest przez Instytut Sztuki oraz Instytut Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego.
(fot. 79) (fot. 80)

Zapraszam na kolejne spacery po ciekawych ulicach i miejscach Krakowa

Polecam wcześniej opublikowane felietony z tego cyklu:
1. Dworzec kolejowy i ul. Lubicz
2. Piasek (część I)
3. Piasek (część II)
4. Spacerkiem po uliczkach i placach Krakowa: Piasek (część 1)
5. Spacerkiem po uliczkach i placach Krakowa: Piasek (część 2)
6. Spacerkiem po uliczkach i placach Krakowa: Piasek (część 3)Zapraszam również do obejrzenia mapek, na których znajdują się miejsca omawiane i odwiedzane w artykułach tego cyklu:Dzielnica Piasek