Czy wiesz co to jest cyberprzemoc?

Wiele osób zna z telewizji historię Dominiki, nastolatki, która została nagrana przez kolegów telefonem komórkowym w szatni po zajęciach. Film trafia do Internetu. Dziewczyna staje się przedmiotem żartów ze strony kolegów i koleżanek. Przestaje przychodzić do szkoły. Nie potrafi poradzić sobie z tą sytuacją.

Historia ta pokazuje jak wraz z rozwojem nowoczesnych technologii zmieniła się także współczesna przemoc rówieśnicza. Zaledwie 7 lat temu telefon komórkowy z kamerą był gadżetem obecnym tylko w filmach i nikt nie przypuszczał, że w przyszłości może być wykorzystywany w celu skrzywdzenia kogoś.

Powyższa historia jest niestety tylko jednym z wielu przykładów nowego zjawiska, jakim jest cyberprzemoc (ang. cyberbulling). Termin ten oznacza przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych, takich jak: poczta elektroniczna, czaty, komunikatory, strony internetowe, blogi, serwisy społecznościowe, grupy dyskusyjne, telefony komórkowe, serwisy SMS i MMS. Rejestrowanie niechcianych zdjęć i filmów jest tylko jedną z form, jakie może przyjąć cyberprzemoc, pozostałe to m.in.:

• nękanie, straszenie, szantażowanie z użyciem sieci,

• publikowanie w Internecie lub rozsyłanie przy użyciu telefonu komórkowego ośmieszających, kompromitujących informacji, zdjęć,

• podszywanie się w sieci pod rówieśników.

Lista ta nie jest zamknięta. W związku z rozwojem technologii, oferta serwisów internetowych i telefonii komórkowej stale się poszerza, a wraz z nią repertuar form krzywdzenia.

Inną specyficzną cechą cyberzprzemocy, która odróżnia ją od "tradycyjnej" przemocy, jest wysoki poziom anonimowości sprawcy. Bardzo ciężko jest ustalić, kto wysyła nam obraźliwe wiadomości, jeśli osoba ta korzysta z nieodpłatnej "bramki SMS" na ogólnodostępnych stronach internetowych.

Dodatkowo, kompromitujące zdjęcia, filmy czy informacje potrafią zrobić w Internecie zawrotną karierę, a ich usunięcie jest często praktycznie niemożliwe. Ze względu na zasięg i szybkość przekazywania informacji przez media elektroniczne, ofiara często nie potrafi sobie poradzić z problemem. Natomiast rówieśnicy są nieświadomi, że taka, pozornie błaha sytuacja, może doprowadzić do prawdziwej tragedii.

Większość rodziców, pomimo świadomości niebezpieczeństw związanych z Internetem, zapytanych czy ich dziecko spotkało się z cyberprzemocą, odpowiedziałoby zapewne, że problem ten nie dotyczy ich syna lub córki. Tymczasem badania przeprowadzone w ramach kampanii "Dziecko w sieci" pokazują, że aż 57 proc. internautów w wieku 12-17 lat była przynajmniej raz obiektem zdjęć lub filmów wykonanych wbrew ich woli.

Skalę zjawiska potwierdzają także comiesięczne statystyki prowadzone przez ekspertów z helpline, którzy udzielają porad na temat bezpieczeństwa w Internecie. Według danych z listopada 2008 roku, najczęściej zgłaszaną kategorią spotkanego zagrożenia była właśnie cyberprzemoc.

Jedną z przyczyn niewiedzy rodziców o skali cyberprzemocy jest fakt, że w trudnej sytuacji większość dzieci, albo nie mówi nikomu o swoim problemie, albo szuka wsparcia u rówieśników. Rodzice czy pedagodzy o sytuacjach takich dowiadują się niezmiernie rzadko (6-12 proc. wskazań).

Co możemy więc zrobić, aby uchronić dzieci przed zjawiskiem cyberprzemocy? Jak nauczyć je radzenia sobie w sytuacji, gdy jej doświadczą?

1. Najpierw, porozmawiaj z dzieckiem i wytłumacz mu co to jest cyberprzemoc. Jeśli nie wiesz jak zacząć tę rozmowę, skorzystaj z wspomnianej historii Dominiki. Film o niej dostępny jest na stronie internetowej kampanii społecznej "Dziecko w sieci" (ww.dzieckowsieci.pl) autorstwa Fundacji Dzieci Niczyje oraz Fundacji Grupy TP.
2. Podczas rozmowy zwróć uwagę na negatywne emocje, których zazwyczaj doznają ofiary cyberprzemocy, takie jak: strach, poczucie osaczenia, odrzucenia i niesprawiedliwości. Bardzo ważne jest uświadomienie dzieciom konsekwencji - Dominika przestała chodzić do szkoły, ale taka sytuacja może też zakończyć się ucieczką z domu, a nawet samobójstwem!
3. Ponadto, podkreśl w rozmowie, że winna jest nie tylko osoba, która zrobiła film, ale także ci, którzy go sobie przesyłali i publikowali w Internecie. Niewinne intencje typu "To miał być tylko żart", nie są usprawiedliwieniem i nie zwalniają z odpowiedzialności za przemoc.
4. W dalszej części dyskusji, kiedy już dziecko wie co to jest cyberprzemoc, ustal z nim kilka zasad korzystania z Internetu i telefonu komórkowego. Wyjaśnij, że należy:

• dbać o prywatność swoich danych osobowych, czyli nie podawać w Internecie imienia, nazwiska, numeru telefonu oraz adresu domowego,

• chronić swoje hasła i loginy, czyli wylogowywać się zawsze z poczty internetowej, inaczej osoba korzystająca z tego komputera po nas uzyska dostęp do naszej prywatnej korespondencji,

• nie przesyłać dalej żadnych wiadomości elektronicznych zawierających upokarzające kogoś informacje,

• nie odpowiadać na zaczepki w sieci, np. gdy ktoś obcy wysyła nam nieprzyjemne wiadomości na komunikatorze.

Mamy nadzieję, że te podstawowe rady pomogą dzieciom uniknąć nieprzyjemnych zdarzeń w sieci. Jeśli jednak znajdą się w sytuacji zagrożenia, bardzo ważne jest, aby poprosiły o pomoc dorosłą osobę. Dlatego tak ważne jest zaufanie. Wytłumacz dziecku, że nieważne jak nieprzyjemna i wstydliwa sytuacja go spotka w Internecie, nie powinno milczeć, tylko powiedzieć ci o problemie. Wspólnie możecie poradzić sobie z tą sytuacją, na przykład:

• zablokować w komunikatorach i poczcie elektronicznej kontakt z niepożądanymi osobami,

• poprosić administratora serwisu o usunięcie kompromitujących materiałów z sieci,

• zachować dowody przemocy poprzez zrobienie "zrzutu ekranu" (ang. printscreen) lub zachowanie historii rozmowy na czacie.

Rodzice nie powinni obawiać się, że dziecko przyjdzie z problemem, którego nie będą potrafili rozwiązać. Zawsze można skorzystać z porady fachowców z helpline, którzy pod numerem 0 800 100 100 udzielają porad rodzicom i dzieciom.
Zachęcamy także do sprawdzenia czy szkoła, do której uczęszczają twoje dzieci przystąpiła do programu "Edukacja z Internetem TP". W szkołach tych nauczyciele otrzymali zestawy materiałów dydaktycznych na temat bezpieczeństwa w Internecie oraz na temat cyberprzemocy. Możesz więc zachęcić wychowawcę, aby w klasie twojego dziecka przeprowadził zajęcia na ten temat.