Co nam zostało z tamtych lat...

Krowoderska
Położona częściowo na terenie jurydyki kościelnej Biskupie oraz posiadłości zwanej Błonie, która kiedyś należała do klasztoru Św. Ducha. Najstarsza część ulicy, sięgająca do ulicy Słowiańskiej, przebiegała na terenie jurydyki Biskupie, początkowo bezimienna, od XVI do końca XVIII w. nosiła nazwę ulicy Biskupiej. W roku 1807 istniejącą już w dzisiejszej długości nazywano ulicą Piekarską. Nazwa ta była jak najbardziej uzasadniona, ponieważ w owym czasie na Biskupim działało wiele zakładów piekarskich. Ta stara tradycja przetrwała wiele lat i jeszcze w latach 80. ubiegłego stulecia w rejonie Krowoderskiej i Długiej było wiele znanych i cenionych starych piekarni słynnych ze wspaniałego pieczywa i wyśmienitych ciastek. W 1858 r. nadano pozostałej części ulicy urzędową nazwę Krowoderska a w 1881 r. - całej ulicy. Prowadziła ona od centrum miasta w kierunku istniejącej od XIII w. wsi Krowodrza, będącej własnością klasztoru Św. Ducha, następnie miasta, by później stać się dzielnicą Krakowa.

Początek ulicy po stronie parzystej zajmuje wschodnie skrzydło budynku Państwowej Szkoły Muzycznej im. W. Żeleńskiego mieszczącej się przy Basztowej.

8
Budynek Związku Młodzieży Chrześcijańskiej Polska YMCA - Ognisko w Krakowie. Wzniesiony w 1926 r. wg projektu Wacława Krzyżanowskiego dzięki ofiarności Amerykanina Sereno Fenna. W latach wojny i okupacji (1940-1944) mieścił hitlerowskie biuro propagandy. W marcu 1951 r. budynek przejęło Stowarzyszenie "Ognisko" i powołano w nim Młodzieżowy Dom Kultury im. Henryka Jordana.
Ciekawostką tego obiektu jest fakt, że do przełomu 1947-1948 był jednym z nielicznych miejsc Krakowa, w którym można było posłuchać tak znienawidzonego i tępionego przez ówczesne władze - jazzu. Mieściło się tu wiele pracowni m.in. fotograficzna (do której sam uczęszczałem w latach szkolnych), jak również sekcje tańca, rytmiki, własna sala kinowa na pierwszym piętrze (kino "Zuch") oraz pierwsza w Krakowie kryta pływalnia, na której miały zajęcia wszystkie okoliczne szkoły. Mało kto wie, że gdy w budynku powstało w 1991 r. Centrum Młodzieży, uruchomiono w starych pomieszczeniach kino "Paradox" (1996 r.), które działało do chwili opuszczenia budynku przez Centrum czyli czerwca 2009 r. i przeniesienia się pod nowy adres - Krupnicza 38.

Dzięki przychylności właścicieli budynku już w lipcu 2009 r. Fundacja Wspierania Kultury Filmowej Cyrk Edison wynajęła pomieszczenia kina i otwarła nowoczesne kino "Agrafka" z klimatyzacją, nowym ekranem i dźwiękiem Dolby SR. Fundatora tego obiektu uczczono w 1933 r. nadając pobliskiej ulicy nazwę jego imienia.

16
Klasztor ss. Wizytek oraz Kościół św. Franciszka Salezego (ss. Wizytek). Zajmuje sporą część dawnej jurydyki Biskupie. Powstał dzięki biskupowi Janowi Małachowskiemu, który w 1681 r. sprowadził do Krakowa zakon wizytek. Dla nich to rozpoczęto w tym miejscu budowę klasztoru i kościoła wg planów Jana Solariego, którą ukończono w 1695 r. Klasztor był położony poza murami miejskimi i dzięki temu uniknął wielu zniszczeń i pożarów. Dzięki temu zachowały się tu bogate wnętrza barokowe oraz tkaniny i szaty liturgiczne pochodzące z XVIII w. W rozległym ogrodzie przyklasztornym stoją barokowe kaplice. Kościół posiada jedną z najpiękniejszych w Krakowie fasad oraz umieszczony na jego ścianie zegar słoneczny z napisem "Życie sen krótki".

Biskupia
Położona jest na terenie dawnej jurydyki Biskupie, należącej do ówczesnej posiadłości biskupstwa krakowskiego. W średniowieczu istniało tam Stare Biskupie, położone w sąsiedztwie bramy Sławkowskiej i ponoć nazywało się wówczas Białą Wieżą, oraz Nowe Biskupie zakupione przez biskupa Jana Muskatę na początku XIV w. Było położone na terenie dzisiejszego kościoła i klasztoru Wizytek. Ulicę Biskupią nazywano do końca XVIII w. Krowoderską, jako że powstała wcześniej i była bardziej zagospodarowana. Na planach z 1744 r. oznaczona jest jako "plac goły", a w drugiej połowie XVIII w. była drogą bezimienną. Swą obecną nazwę otrzymała na początku XIX w., kiedy to jej nazwa obejmowała również obecną ulicę Asnyka. Połączenie z Łobzowską powstało około 1880 r. natomiast dzisiejszy kształt z dwoma jezdniami przedzielonymi szerokim pasem zieleni otrzymała na początku XX w.

1
Budynek elektrowni miejskiej wznoszony etapami w 1908 i 1913 r. Dawniej siedziba SEP, obecnie Biura Architektonicznego IMB Asymetria, które przywróciło do świetności ten historyczny budynek.

2
Kamienica Zawiejskiego - Jasny Dom. To dzieło mistrza Jana Zawiejskiego, architekta wysokiej klasy, który zaprojektował m.in. gmach Teatru im. Słowackiego i mnóstwo znanych obiektów w Krakowie. W tym miejscu pod nr 2 na rogu postawił sobie własną okazałą kamienicę.

7
W narożnej zabytkowej i odrestaurowanej kamienicy mieści się Konsulat Generalny Federacji Rosyjskiej.

Sereno Fenna
Wytyczona około roku 1920, nazwę otrzymała dopiero w 1933 r. Nazwano ją ku czci fundatora powstałej w 1926 r. nieopodal kamienicy, będącej siedzibą organizacji YMCA. W roku 1950 ówczesne władze przejęły budynek by stworzyć tam Młodzieżowy Dom Kultury i wtedy przemianowano nazwę ulicy aby zatrzeć ślady działalności imperialistów amerykańskich, nadając jej imię Stefana Jaracza. Na szczęście w roku 1991 przywrócono jej nazwę, którą nosi do dziś.

2
Kamienica mieszkalna firmy "Ćmielów". Narożna kamienica powstała w latach przedwojennych zaprojektowana przez wybitnego architekta Fryderyka Tadaniera. Nad jedną z dwóch bram wejściowych od strony Biskupiej widnieje znak firmowy firmy.

Asnyka Adama
Przez dzisiejszą ulicę Asnyka przepływała aż do początku XX w. jedna z odnóg Rudawy zwana Młynówką Królewską. Zasilała ona m.in. Górny Młyn Królewski usytuowany na terenie dzisiejszego Domu Plastyka przy Łobzowskiej. Obecna ulica pojawiła się na planie Krakowa z 1836 r. jako niewielki bezimienny zaułek na brzegu Rudawy będący przedłużeniem sąsiedniej ulicy Biskupiej. Na późniejszych planach z lat 1878, 1906 i 1920 miała już nazwę ulicy Łaziennej. Nazwa ta wiązała się z istniejącymi wówczas na rogu Biskupiej i Asnyka łazienkami miejskimi. W okolicach 1900 r. była równocześnie nazywana ulicą Górnych Młynów. W 1912 r. nadano jej obecną nazwę. Dziś to cicha ślepa uliczka, która biegnie od Biskupiej aż do wylotu Garbarskiej do Dunikowskiego. Sąsiaduje ze skwerkiem na łuku Basztowej i Dunikowskiego, na którym znajduje się pomnik Rejtana.

1
Dom Popielów. Okazała kamienica narożna należąca do znanej ziemiańskiej rodziny mającej swe posiadłości w Ruszczy i Kurozwękach. Nestor rodu Paweł Popiel był jednym z założycieli „Czasu” i powstańcem listopadowym. Niestety nie dożył chwili wybudowania tej kamienicy, którą ukończono w 1910 r.

10
Modernistyczna kamienica, w której mieszkała aż do swej śmierci członkini legendarnego polskiego Wonderteamu. Barbara Lerczak-Janiszewska-Sobotta-Nowicka (tak brzmiało jej pełne nazwisko) urodzona w 1936 r. była historykiem sztuki, czołową sprinterką, mistrzynią Europy ze Sztokholmu (1958), trzykrotną uczestniczką igrzysk olimpijskich (1956, 1960, 1964), brązową medalistką w sztafecie 4x100 m (1960). Zmarła w 2000 r.

Ulica Asnyka, tyły i zaplecze Domu Plastyka - to tędy płynęła Rudawa zasilając Górny Młyn. Dziś to zwykłe rudery i rozwalające się kamienice prawie w centrum miasta.

Róg Asnyka i Biskupiej. To tu prawdopodobnie na przełomie XIX i XX w. znajdowały się miejskie łazienki, od których przejęła nazwę na krótki czas.

_____ Zapraszam na kolejne spacery po ciekawych ulicach i miejscach Krakowa _____

Polecam wcześniej opublikowane felietony z tego cyklu:
1. Dworzec kolejowy i ul. Lubicz
2. Piasek (część I)
3. Piasek (część II)