Nie płacą składek

Tylko w kasie krakowskiego oddziału ZUS powinno być o 114 mln zł więcej. Tyle bowiem wynoszą zaległości w płaceniu składek od 1 stycznia 1999 r., czyli od chwili wejścia w życie reformy emerytalno-rentowej. Do końca 1998 r. zaległości były trzykrotnie wyższe. Najpoważniejsi dłużnicy wywodzą się z branż, które mają największe kłopoty: hutnictwo, górnictwo, kolejnictwo.

Szacuje się, że na koniec 2001 r. zadłużenie wobec ZUS wyniosło w całym kraju prawie 5,7 mld zł - dwa razy więcej niż na koniec 2000 r. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła ZUS za wykonanie budżetu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w 2001 r. NIK uważa, że kontrolę bieżących płatności składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych utrudniał do czerwca br. brak kompleksowego systemu informatycznego.

Luki w systemie

- To prawda - potwierdza Ewa Drogosz, zastępca dyrektora ds. dochodów Oddziału ZUS w Krakowie. - Pierwszy rok obowiązywania reformy ubezpieczeniowej był bardzo ubogi w informację. Mieliśmy znikomą wiedzę o płatnikach składek. Od 2000 r. dzięki komputeryzacji możemy już uzyskać coraz więcej informacji zarówno o płatnikach, jak i o ubezpieczonych, ale nadal nie mamy pełnego ich obrazu. System informatyczny wciąż jest jeszcze niedoskonały, wszyscy uczymy się tworzyć bazę danych, by była ona jak najszersza.

Tylko w jednej kasie

Informatyczne niedostatki siłą rzeczy muszą utrudniać bieżącą kontrolę spływu należności. Do końca 1998 r. zaległości przekroczyły 346 mln zł. Tyle byli winni płatnicy tylko Oddziałowi ZUS w Krakowie, który po reformie w 1999 r. obejmuje zasięgiem swego działania jedynie dawne województwo krakowskie (w Małopolsce są jeszcze oddziały w Chrzanowie, Nowym Sączu, Tarnowie). Zaś na koniec ub. r. płatnicy byli winni ZUS w Krakowie ok. 114 mln zł.

Trudno zapłacić i odzyskać

Największe problemy z płaceniem składek w ogóle mają przede wszystkim firmy zmieniające swą strukturę własnościową i organizacyjną. Dotyczy to zwłaszcza spółek związanych z PKP, hutnictwem, górnictwem.

Zresztą zaległości pogłębiają się, co jest odbiciem ogólnej sytuacji gospodarczej, a więc kondycji ekonomicznej spółek, niezależnie od branży i wielkości. Niższe są więc w ogóle wpływy także na konta Funduszu Pracy oraz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. A to właśnie z tego ostatniego wypłaca się pieniądze ludziom, którzy tracą pracę w firmach popadających w tarapaty finansowe lub upadających.

Pogarszająca się sytuacja gospodarcza utrudnia więc również i egzekucję zaległych należności. Niełatwo odzyskać pieniądze zarówno na drodze sądowej, jak też przez urząd skarbowy czy komornika.

Do OFE - centralnie

NIK twierdzi też, że ZUS naruszył dyscyplinę finansów publicznych, ponosząc koszty odsetek m.in. za zwłokę w przekazywaniu składek do otwartych funduszy emerytalnych. Sprawa znana i głośna, którą minister pracy stara się ostatecznie rozwiązać.

- Rozliczanie z otwartymi funduszami emerytalnymi odbywa się centralnie. Natomiast w oddziale ZUS każdy może sprawdzić, czy jego firma w ogóle odprowadza składki na ubezpieczenie czy nie. Poza tym oddziały głównie przyjmują reklamacje od osób należących do OFE, bowiem błędy i niedociągnięcia zawsze się zdarzą, zwłaszcza przy dużej liczbie ubezpieczonych, a w naszym oddziale jest ich prawie 700 tysięcy - wyjaśnia Ewa Drogosz, wskazując adresata ewentualnych pretensji ze strony ubezpieczonych.

Kosztowne błędy

Sporo niedociągnięć nie wynika z winy ZUS, ale również samych płatników składek. Barbara Balon, zastępca dyrektora ds. emerytalnych krakowskiego oddziału ZUS podkreśla częste błędy w deklaracjach. Można odnieść wrażenie, że wysyła się je wyłącznie po to, by zachować wymagane terminy, nie zważając na wpisywane informacje, bo przecież ZUS sprawdzi i wychwyci pomyłki. Wychwyci, ale zanim sprawę wyjaśni, dojdzie do nadpłaty lub niedopłaty, za które ZUS płaci odsetki.