KRUS w Trybunale

W Trybunale Konstytucyjnym znajduje się wniosek Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych. Jego autorzy wnoszą o zbadanie zgodności z Konstytucją RP części przepisów zawartych w nowelizującej ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników z 2 kwietnia 2004 r.

Dwie normy

Pierwszy z zarzutów podniesionych przez kółkowych związkowców dotyczy tzw. działów specjalnych. Ściślej - załącznika zatytułowanego ,Tabela rodzajów i rozmiarów działów specjalnych produkcji rolnej", gdzie wymieniono 10 rodzajów upraw i produkcji (i 28 rodzajów szczegółowych). A jednocześnie obowiązuje nadal rozporządzenie ministra finansów z 28 listopada 2003 r. w sprawie norm szacunkowych dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej, które wymienia 15 głównych rodzajów upraw i produkcji z 38 rodzajami szczegółowymi.

Uzasadnione obawy

Są więc dwie normy regulujące to samo zagadnienie w sposób wzajemnie wykluczający się. Uzasadniona jest obawa stosowania różnych reguł interpretacyjnych i - w praktyce - ograniczenie prawa do ubezpieczenia społecznego, w tym zdrowotnego osób dotychczas podlegających temu ubezpieczeniu, twierdzą kółkowicze.

Niewprowadzenie przy tym przez ustawodawcę przepisów przejściowych wobec osób objętych dotychczas ubezpieczeniem społecznym rolników z tytułu prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej powoduje, że osoby dotąd objęte ubezpieczeniem zostały pozbawione ochrony.

Ponadto, zdaniem kółek rolniczych, kwestionowany przepis zaostrza w sposób drastyczny wymagania, co do rozmiarów upraw i produkcji, które muszą spełniać osoby podlegające ubezpieczeniu.

Podwójna składka

Na mocy ustawy nowelizującej wprowadzono podwójną składkę na ubezpieczenie rolnicze i działalność gospodarczą. Jak wynika z literalnego brzmienia przepisu, taki wymiar składki powinien dotyczyć osób, które rozpoczęły prowadzenie działalności gospodarczej po 2 maja 2004r. (po wejściu w życie ustawy nowelizującej). Brak w tym zakresie przepisów przejściowych skutkuje stosowaniem zasady podwójnego opodatkowania również w odniesieniu do osób, które taką działalność rozpoczęły począwszy od 1997 roku. Przyjęte rozwiązanie narusza zasadę niedziałania prawa wstecz, podkreślają wnioskodawcy.

Bez odszkodowania

Nowelizacja pozbawia wypłaty jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej (lub śmierci) osoby nie ubezpieczone w systemie KRUS.

Wykluczone jest np. ubieganie się o odszkodowanie przez dzieci rolników w wieku do lat 16, bowiem w myśl nowej definicji, za domownika można uznać osobę, która ukończyła 16 lat. Co w konfrontacji z danymi statystycznymi, z których wynika, iż najczęściej nieszczęśliwym wypadkom ulegają dzieci pomagające rodzicom w gospodarstwie, jest co najmniej niezrozumiałe.

Z jednorazowego odszkodowania nie mogą skorzystać także dorosłe dzieci rolnika, ubezpieczone w systemie powszechnym, które wspólnie z nim zamieszkują w gospodarstwie i pomagają w codziennej pracy. Tymczasem pomoc rodziny, sąsiadów w okresie spiętrzenia prac w gospodarstwie np. przy żniwach, wykopkach jest do dzisiaj zjawiskiem powszechnym. Prawo do jednorazowego odszkodowania istniało już w 1977 r., a u podstaw takiej regulacji legły argumenty uwzględniające specyfikę pracy rolniczej, przypominają wnioskodawcy.

Dopiero po roku

W myśl innego kwestionowanego przez nich przepisu - osobie, która została objęta ubezpieczeniem na wniosek, świadczenia (wyjątek to zasiłek chorobowy z tytułu wypadku przy pracy rolniczej) przysługują pod warunkiem podlegania ubezpieczeniu nieprzerwanie minimum rok. Trudno znaleźć logiczne wytłumaczenie, dlaczego rolnicy przez cztery kwartały muszą opłacać składki na ubezpieczenie, a prawo do korzystania ze świadczeń mogą nabyć dopiero po roku. Zwłaszcza że zasada ta per analogiam nie obowiązuje w systemie ubezpieczeń powszechnych.

Tylko ryczałtowcy

Dyskryminujące jest także uzależnienie prawa do ubezpieczenia w KRUS od formy opodatkowania. Zgodnie z nowelizacją, w KRUS mogą być ubezpieczeni tylko rolnicy opłacający podatek ryczałtowy (tzw. mały biznes). A przecież forma opodatkowania nie przesądza przecież ani o wysokości osiąganych dochodów, ani o rozmiarach prowadzonej działalności gospodarczej.

Część osób podlegających dotąd ubezpieczeniu społecznemu rolników i prowadzących działalność gospodarczą w innej formie niż ryczałt może nie mieć możliwości zmiany do 30 września br. formy opodatkowania. Spowoduje to, że od 1 października br. zostaną wyłączone z ubezpieczenia rolniczego. Zaś niektórzy - w tej sytuacji - także do konieczności rezygnacji z działalności gospodarczej. Mającej często charakter sezonowy i przynoszącej niewielkie dochody, dodajmy.