Kraków. Zamieszanie wokół jasełkowego przedstawienia. Apel organizacji żydowskich. "Krzywdzące stereotypy"

Zapis tradycyjnego jasełkowego przedstawienia rodziny Malików, które od wielu lat można zobaczyć w Muzeum Krakowa, zniknął już ze strony internetowej krakowskiej instytucji kultury.

„Powodem apelu jest dyskusja wokół tradycyjnego przedstawienia jasełkowego w Muzeum Historii Krakowa, w którym postać Żyda ukazywana jest sposób upokarzający. Jest to kolejna - po "Żydzie na szczęście" - głośna debata o niezauważanych do tej pory w mieście praktykach powielających krzywdzące stereotypy” – czytamy w apelu.

Rodzina Malików to jeden z najstarszych i najbardziej znanych klanów wśród twórców szopek krakowskich. Tworzą je od czterech pokoleń. Pierwsi szopkarze z rodziny Malików - Walenty i jego syn Włodzimierz odgrywali również wraz z rodzinami przedstawienie, spadkobiercy tradycji do dziś wystawiają jasełka oparte na historycznym przekazie.

Żyd z jasełek Malików to postać, która nie wierzy w nadejście Mesjasza, w związku z czym towarzyszący mu Pasterz deklaruje: "Żydzie, Żydzie, wnet ja cię nauczę. Ja cię z tyłu, ja cię z przodu tym kijem wymłócę".

Zdaniem sygnatariuszy apelu skierowanego do władz Krakowa, to działania, które utrwalają stereotypowy, negatywny sposób, w jaki przedstawia się Żydów, a także uzasadniające przemoc wobec nich. „Zamiast pomagać w budowaniu otwartego społeczeństwa, zaprzeczają one polityce Krakowa, której celem jest budowanie otwartej, europejskiej metropolii”.

Jak wyjaśnia Krzysztof Haczewski z Muzeum Krakowa, instytucja podobnie widzi tę kwestię, w związku z czym, już 31 marca - z inicjatywy Muzeum Krakowa - zostało zwołane spotkanie poświęcone przedstawieniom postaci Żyda w jasełkach i szopkach krakowskich, w którym wzięli udział, m.in. przedstawiciele żydowskich organizacji z Krakowa.

- Rodzina Malików przyjęła argumenty, postulujące zmianę narracji tego przedstawienia – tłumaczy Krzysztof Haczewski. - Jednocześnie autorzy przedstawienia wyjaśnili swoje intencje – wspominane treści miały na celu pokazanie problemu antysemityzmu i miały służyć krytyce takich postaw.

Magda Rubenfeld-Koralewska uważa, że to za mało. W apelu organizacji żydowskich czytamy: „konieczne jest bardziej stanowcze przeciwdziałanie inicjatywom multiplikujacym stereotypy i uprzedzenia, szczególnie w przestrzeni instytucji miejskich”.

- Pewne rzeczy zostały nazwane, natomiast nie zostały podjęte konkretne decyzje – mówi nam Magda Rubenfeld-Koralewska, dyrektorka Stowarzyszenia FestivAlT, organizacji skupiającej artystów realizujących doroczny program współczesnej zaangażowanej sztuki żydowskiej w Polsce.

- Głównym przedmiotem apelu są nie same treści jasełek, a fakt, że pojawiały się one od wielu lat w przestrzeni Krakowa, na wystawie kierowanej do dzieci, a wydarzenie finansowane jest za publiczne pieniądze i dzieje się to w 2023 roku - mówi Magda Rubenfeld-Koralewska. - Jesteśmy sfrustrowani, że to wydarzenie miało miejsce w momencie, kiedy przeszliśmy już taką długą drogę wspólnie z miastem, zmierzającą do tego, by w przyszłości nie zdarzały się podobne sytuacje – dodaje.

Zdaniem Magdy Rubenfeld-Koralewskiej, potrzebne jest ciało doradcze, złożone z ekspertów, a także edukacja. Dziś, jak mówi dyrektorka FestivALTu, ze straganów na Emausie co prawda zniknęła postać Żyda z pieniążkiem, ale sprzedawcy nie rozumieją, dlaczego tak się stało.

- Chcielibyśmy znaleźć strategie, które pozwolą na wyeliminowanie tego typu sytuacji z przestrzeni publicznej. Teraz działamy od kryzysu do kryzysu. Z naszego punktu widzenia utworzenie takiego ciała konsultacyjnego mogłoby być ważnym sposobem włączania głosu mniejszościowego w funkcjonowanie miejskich instytucji – tłumaczy aktywistka.

Oprócz Stowarzyszenia FestivALT apel do prezydenta Krajkowa sygnowany jest, m.in. przez Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha, Naczelnego Rabina Krakowa Eliezera Gurary`ego,
oraz JCC Kraków.

- Tematyka dziedzictwa jest zawsze tematyką z potencjałem konfliktu. W ten sposób konstruowane są tożsamości społeczne. O swoje miejsce i interpretację w historii Krakowa walczą rozmaite grupy etniczne, narodowe, wyznaniowe, a także mniejszości. W tym celu miasto powołało Radę ds. Równego Traktowania i w sposób otwarty i dialogiczny pochylamy się nad tym, co bolesne. Jeśli  cokolwiek może zmniejszyć napięcia, poczucie dyskryminacji czy niesprawiedliwości, przyczynia się do włączenia i przeciwdziała mowie nienawiści oraz korekty zachowań niepożądanych - robimy to – komentuje Robert Piaskowski, pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. kultury.

Jak wyjaśnia Robert Piaskowski, miasto planuje podjęcie działań, które pozwolą na wypracowanie standardów dotyczących organizacji wydarzeń, będą one miały formułę okrągłych stołów, przy których zasiądą przedstawiciele instytucji kultury, NGO oraz uniwersytetów.

- Prace mają pozwolić na wypracowanie rekomendacji w zakresie szkoleń osób zatrudnionych w instytucjach w obszarze praw człowieka, wrażliwości na kwestie wielokulturowe i dotyczące równego traktowania, odpowiedniej reprezentacji grup wykluczonych, dostępności oraz języka włączającego – wyjaśnia pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. kultury.

Proces opracowywania standardów planowany jest na drugą połowę roku 2023. Działania te, jak wyjaśnia magistrat, wpisują się założenia aktualizowanej strategii rozwoju miasta oraz są włączone w diagnozę powstającego programu „Kraków dla Równości”.

70 % firm wskazuje problem ze znalezieniem specjalistów