Nowa wystawa w Muzeum Podgórza opowie o żydowskich mieszkańcach dzielnicy

- Pomimo początkowo niezbyt dobrego klimatu dla osadnictwa żydowskiego w Podgórzu, stopniowo ludność ta zaczęła tu przenikać - mówimy o XIX wieku, kiedy Podgórze było jeszcze osobnym miastem. W latach późniejszych mieszkańcy Podgórza - jako społeczność miejska - dawało możliwości różnym ambitnym osobom, mającym determinację do tego, by rozwijać się na poziomie gospodarczym czy funkcjonować jako część pobożnej społeczności. Warto tu zaznaczyć, że w tej społeczności były osoby bardzo postępowe, które uznawały się za Polaków wyznania mojżeszowego i osoby bardzo pobożne o bardzo tradycyjnym nastawieniu, z jednej strony - wyjaśnia Piotr Figiela, kurator wystawy „Zanim wyrosły mury. Żydzi w Podgórzu” .

Tytuł wystawy nawiązuje przede wszystkim do czasu sprzed powstania murów getta w Podgórzu.

- Założeniem wystawy było, by mówić przede wszystkim o życiu, stąd taki tytuł, natomiast nie można nie wspomnieć losach wojennych naszych bohaterów. Okres wojny pojawia się w historiach bohaterów albumów rodzinnych - mówi kurator.

Wystawa „Zanim wyrosły mury. Żydzi w Podgórzu” została podzielona na sześć części tematycznych. Opowieść o podgórskiej społeczności żydowskiej rozpoczyna się w czasach, kiedy była ona jeszcze częścią gminy żydowskiej na wielickim Klaśnie. Namiastka kahału w Podgórzu powstała dopiero w 1891 r. I to właśnie od tego momentu można liczyć dynamiczny rozwój społeczności żydowskiej w Podgórzu.

- Żydzi mieszkający w Podgórzu - od początku, kiedy się tu osiedlili, podlegali pod gminę w wielickim Klaśnie, modlili się w tamtejszej synagodze. W XIX wieku wśród żydowskiej społeczności Podgórza pojawiła się inicjatywa, by stworzyć własną gminę - to moment, w którym zaczynamy naszą opowieść o żydowskich mieszkańcach tego miejsca - wyjaśnia Piotr Figiela, kurator wystawy. - To także data, od której przyspiesza rozwój tej społeczności.

Rozdział zatytułowany „Podgórze” to część poświęcona głównym aspektom funkcjonowania gminy podgórskiej. Tu zwiedzający znajdą, m.in. statut gminy, listę osób uprawnionych do wyborów do gminy czy księgę osób uprawnionych do wyboru rabina, a także fotografie przedstawiające osoby zasiadające w zarządzie gminy żydowskiej w Podgórzu. Odrębne miejsce znalazły instytucje, takie jak mykwa czy rzeźnia rytualna.

Narracja o społeczności żydowskiej to temat kolejnej część wystawy. Znalazła się tu, m.in. mapa Podgórza z oznaczonymi dawnymi domami modlitw, z najbardziej znaną synagogą Zuckera przy ul. Węgierskiej 5, w której dziś ma swoją siedzibę galeria sztuki.

Sylwetki przedsiębiorców krakowskich i ich przedsiębiorstwa, a także udział podgórskich Żydów w życiu gospodarczym miasta i dzielnicy to temat segmentu zatytułowanego „Gospodarze”. To opowieść o takich przedsiębiorstwach jak Cegielnia Maurycego Barucha czy Wapienniki i Kamieniołomy Liban i Ehrenpreis oraz ich właścicielach.

Mieszczański pokój z zastawionym okrągłym stołem w centralnym jego punkcie to przestrzeń opowieści o rodzinie. Fotografie na ścianach muzealnego pokoju przedstawiają członków pięciu rodzin mieszkających niegdyś w Podgórzu. W specjalnie przygotowanych na wystawę albumach prezentowane są krótkie historie rodzin: Mondererów, Lewkowiczów, Sterngastów (potomkiem jednego z przedstawicieli rodziny, Abrahama Sterngasta, który wyjechał w latach 20. XX wieku, jest Awiw Kochawi, pełniący w ostatnich latach funkcję szefa sztabu sił obronnych Izraela), Feldmanów i Offenów. Dzięki bogatej ikonografii pochodzącej przede wszystkim ze zbiorów rodzinnych, oczom odbiorców ukazuje się prywatny, domowy świat pięciu podgórskich rodzin, które w ciągu dwóch pokoleń przechodzą metamorfozę kulturowo-obyczajową. Wypełniony prawami Tory religijny świat rodziców ustępuje miejsca nowoczesnym ideom w świecie żydowskim takim, jak syjonizm i socjalizm.

Osobne miejsce poświecili muzealnicy żydowskiej inteligencji i postaciom z życia społeczności żydowskiej w Podgórzu, mającym ogromny wpływ nie tylko na Żydów podgórskich, lecz także całą populację miasta. Byli to rabini z rodziny Fränklów, radni miejscy Podgórza, jednocześnie wybitni prawnicy i lekarze, tacy jak m.in. Samuel Aronsohn, Jakub Westfried, Salomon Oberlaender, Henryk Pisek, a także społecznicy i nauczyciele jak m.in. Amalia Wasserberger, Henryk Fränkel i zasłużony dla edukacji podgórzan i krakowian Salomon Spitzer. Wiele miejsca poświęcono również budowniczym, architektom, a także artystom.

Wystawa „Zanim wyrosły mury. Żydzi w Podgórzu” potrwa do 10 grudnia 2023 r.

Nie będzie chipów w mózgu. Kolejna klęska Muska?