Nasza Historia. Jak Rosjanie próbowali wysadzić Wawel

Wydarzenia te rozegrały się w lutym 1772 r., gdy konfederacki zryw chylił się już ku upadkowi. "W dziejach sztuki wojennej zawsze błyszczącą będzie gwiazdą" - tak kilkadziesiąt lat później XIX-wieczny kronikarz dziejów Krakowa Ambroży Grabowski ocenił zajęcie przez spiskowców Wawelu. Nic zresztą dziwnego, bo zamek opanowali sprytnie, niczym bohaterowie awanturniczych powieści o muszkieterach. Przywołanie tych ostatnich jest o tyle uzasadnione, że w wawelskiej historii najważniejszą rolę odegrali francuscy oficerowie.

Doradcy wojskowi z Francji pomagali barzanom prowadzić działania w pobliżu Krakowa. Dowodzili oddziałami trzymającymi podkrakowskie twierdze Tyniec i Lanckoronę, których nie mogły zająć słabe liczebnie oddziały rosyjskie i królewskie. Korzystny rozwój wypadków zachęcił dowodzącego konfederatami pułkownika Charlesa Dumourieza do działań ofensywnych.

Ruszyli w nocy z 1 na 2 lutego 1772 r. Wprawdzie nie powiódł się szturm głównej grupy na miasto, ale w innym miejscu poszczęściło się mniejszemu oddziałowi pod dowództwem trzech francuskich oficerów. Nie wiadomo, czy taki był plan, czy po prostu w ciemnościach pobłądzili, lecz niedaleko rybackiej osady 180-osobowa grupa konfederatów szczęśliwie natrafiła na wylot kanału odprowadzającego wodę z wawelskiego dziedzińca. Postanowili z niego skorzystać.

Utrata Wawelu wprawiła Rosjan w "okropną zajadłość". Próbowali odbić zamek, lecz ich ataki były odpierane, zwłaszcza że obrońców szybko wsparł 400-osobowy oddział przyprowadzony z Tyńca. Walki trwały. Konfederaci próbowali przejąć kontrolę nad Krakowem nagłymi atakami z zamku, ale choć docierali do Rynku, nie zanotowali trwałych sukcesów. Oblegających wsparła z kolei artyleria, a żeby ogień był skuteczniejszy Rosjanie wtaczali działa na strychy domów w pobliżu Wawelu, rozbierali dachy i urządzali tam stanowiska ogniowe. Brakowało im jednak ciężkich dział oblężniczych, dlatego kolejne szturmy nie przyniosły efektu. Spróbowali wtedy innej metody.

"Moskwa z ogrodu oo. bernardynów podkopuje się pod ziemią, idąc pod wały zamkowe pod wieżą województwa krakowskiego przez dni i nocy kilkanaście, a to dla wysadzenia zamku minami". Szczęśliwie dla przyszłych pokoleń Polaków, podkopujących zatrzymała lita skała i musieli porzucić pomysł zburzenia zamku.

Współczesne oceny konfederacji barskiej są podzielone. Niektórzy historycy uważają, że była ona zrywem w obronie suwerenności kraju i dawnych praw szlacheckich, inni krytykują ją, przyrównując do antykrólewskiego rokoszu, który wyniszczył kraj. Z pewnością barzanie udowodnili światu, że Rzeczpospolita to państwo bezbronne, bezsilne i pozostające w stanie paraliżującej wszystko anarchii. Sąsiedzi utwierdzili się, że wystarczy tylko z takiego stanu rzeczy skorzystać. Kilka tygodni po tym, jak konfederaci opuścili Wawel, nastąpił I rozbiór Rzeczypospolitej. Tyniec i Lanckorona przypadły Habsburgom, Kraków stał się miastem nadgranicznym, zaś nowa granica przebiegała korytem Wisły - tuż obok zniszczonego walkami Wawelu.

O konfederatach barskich na Wawelu - w miesięczniku "Nasza Historia". Ponadto w lutowym numerze m.in.:

KRAKÓW i MAŁOPOLSKA

Królowa Jadwiga - nie taka święta jak ją malują. Jaka była jedna z najważniejszych kobiet w historii Polski. Zmarłą młodo żonę Władysława Jagiełły znamy jako pobożną fundatorkę Akademii Krakowskiej, ale to tylko jedna jej twarz. Kreślimy obszerny portret kobiety z krwi i kości, która na Wawelu rąbała drzwi toporem i na czele armii zajęła Ruś Halicką.

Dzieje Podgórza. W XIX wieku konkurencyjne dla Krakowa miasto założył na drugim brzegu Wisły cesarz Józef II Habsburg. Dlaczego plan ukarania nieposłusznych krakowian się nie powiódł?

Pogodowe szaleństwa. Od -35 do +30 stopni w lutym? Tak bywało przed wojną. Zima stulecia z 1929 r. sparaliżowała Kraków, Małopolskę i cały kraj. Z kolei trzy lata wcześniej panowała wyjątkowo ciepła aura.

Cuda techniki w Krakowie. Wodociąg, kanalizacja, gaz, elektryczność... Na przełomie XIX i XX wieku Kraków przeistoczył się w jedną nowocześniejszych polskich metropolii.

Tatrzańskie zagadki. W górskich kronikach roi się od tragicznych opowieści. Wielu tajemniczych zdarzeń do dziś nie rozwikłano. Podążamy tropem zagadkowych zgonów turystów na Czerwonych Wierchach i Lodowej Przełęczy.

Krakowianin na ślubie z Bałtykiem. Przypominamy symboliczną uroczystość z lutego 1920 r., podczas której pierwsze skrzypce grał gen. Józef Haller.

KRAJ i ŚWIAT

Operacja Samum. Warto prześledzić nieznane szczegóły słynnej akcji polskich tajnych służb w Bagdadzie, podczas pierwszej wojny w Iraku.

Córka Marszałka walczy z Niemcami. Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska osobiście dostarczyła aliantom prawie 300 samolotów bojowych.

Fałszywy konsul Austrii wyprowadził w pole całą armię urzędników PRL. O Czesławie Śliwie vel Silbersteinie nakręcono nawet film fabularny z Piotrem Fronczewskim w roli głównej.

Znikające książki. Jak komuniści wymazywali ze zbiorowej świadomości dzieła literatury i ich autorów. Nawet niewinne tytuły mogły trafić na indeks.

Sekrety Mościckiego. W młodości planował zostać terrorystą samobójcą. U szczytu politycznej kariery wywołał skandal obyczajowy. Skończył w kiepskim stylu. Jednym słowem: niepomnikowa sylwetka prezydenta II RP.

Szturm Kołobrzegu. Mija 70 lat od krwawej bitwy na Pomorzu zachodnim. Przypominamy atak na na niemiecką twierdzą Kolberg.

Ireneusz Iredyński - peerelowski artysta przeklęty. Pisarz słynął z burzliwego życia. Spędził nawet kilka lat w więzieniu w Sztumie za rzekomy gwałt. Jaki był naprawdę?

Polscy mafioso w Chicago. Kim byli najpoważniejsi konkurenci Ala Capone? Polskimi emigrantami.

KULTURA POPULARNA

Ava Gardner. „Najpiękniejsze zwierzę świata, kobieta-wamp, legenda” - tak opisywano urodziwą i jedną z najbardziej niepokornych aktorek w historii Hollywood.

Moda, sztuka, rozrywka. Przedstawiamy m.in. historię kultowej apaszki Hermesa, poruszających fotografii Diane Arbus i Pałacu Westminsterskiego, który przez 500 lat był siedzibą brytyjskich monarchów.

Lutowe kalendarium, a w nim m.in. rocznica urodzin Karola Darwina, ustanowienia „Mazurka Dąbrowskiego” hymnem Polski i emisji pierwszego odcinka serialu „Pan Samochodzik i templariusze”.

Kuchnia, a w niej o daniach z pulardy (niezwykle delikatnego kurzego mięsa) znanych i popularnych w kuchni staropolskiej.

Ożywiamy bohaterów i wydarzenia z naszej przeszłości. Najlepsze pióra i 100 stron pasjonujących historii. Kraków i Małopolska, kraj i świat. Miesięcznik Nasza Historia w kioskach i salonach prasowych.