Na tę wystawę złożyły się dary społeczeństwa. "Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra Funduszu Obrony Narodowej. Arcydzieła?" na Wawelu

- Pokaz jest częścią projektu, w którym bierze udział 16 instytucji, nasz ma jednak charakter szczególny. Wystawa pod przewrotnym tytułem „Arcydzieła?” gromadzi przedmioty rzemiosła artystycznego, które możemy określić mianem dzieł sztuki, ale są to również przedmioty codziennego użytku o wyjątkowej, szczególnej randze. Łączy je pojęcie ofiarności – Wawel jest zbudowany dzięki ofiarności ludzi i ten klucz towarzyszył również wyborowi obiektów, które prezentujemy – wyjaśniał prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Fundusz Obrony Narodowej utworzony został dekretem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w kwietniu 1936 roku w celu pozyskania poprzez składkę społeczną dodatkowe środki na dozbrojenie armii w obliczu zagrożenia państwa polskiego przez hitlerowskie Niemcy. Polacy masowo oddawali na ten cel nie tylko wyroby ze srebra, ale także gotówkę, nieruchomości, kosztowności ze złota, a także zboże i zwierzęta rzeźne.

W obliczu agresji Niemiec na Polskę niewykorzystane dary rzeczowe w złocie i srebrze wywieziono we wrześniu 1939 r. za granicę. W Ambasadzie Polskiej w Bukareszcie podzielono je na część ,,srebrną” i ,,złotą”. W grudniu 1976 r. tzw. ,,srebrny FON”, na który składają się artystyczne i użytkowe przedmioty ze srebra powstałe w okresie od około 2. połowy XVII wieku do ostatnich miesięcy przed wybuchem II wojny światowej, trafił z powrotem do Polski.

W ramach projektu „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra Funduszu Obrony Narodowej” w 16 muzeach odbędą się prezentacje obiektów z tego zbioru.

Z 2,5 tonowego zbioru srebra na wystawie w Krakowie znalazło się 113 zabytków.

- To jest pars pro toto, tych przedmiotów jest wiele tysięcy, są to i skromne monety, destrukty, pięcioświecowy kandelabr, mierzący ponad pół metra wysokości i srebrne chochle. Na ekspozycji znalazł się też fenomenalny zestaw czterdziestu torebek – to coś, co działa na wyobraźnię, będąc nie tylko symbolem świata, którego już nie ma, a który znamy z filmów czy fotografii, ale też dziś mogący budzić wiele emocji – wymienia Dariusz Nowacki, kurator krakowskiej wystawy.

Najstarszym wyrobem złotniczym wśród prezentowanych eksponatów jest kubek monetowy z pokrywą, pochodzący z ok. 1680 roku.

- To rzecz niesłychanie rzadka i niesłychanie cenna. Dość powiedzieć, że jego wartość przy ubezpieczeniu stanowiła ok. 70 proc. wartości wszystkich zabytków sprowadzonych na Wawel – mówi kustosz. - Pokazujemy go na Wawelu, gdzie mamy najlepszą w Polsce kolekcję srebrnych kubków i naczyń zdobionych numizmatami, pokazywaną w Skarbcu Koronnym.

Jednak najstarszym zabytkiem – choć nieco skromniejszym niż kubek monetowy - są numizmaty z czasów ostatnich Jagiellonów, monety Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta.

Cykl wystaw prezentujących dary społeczeństwa – jak podkreśla Dariusz Nowacki, - jedynie te, których nie udało się spieniężyć w obliczu wojny, znaczną część spożytkowano na dozbrojenie armii – ma przypomnieć ideę samego Funduszu Obrony Narodowej, a także niezwykłej ofiarności polskiego społeczeństwa. Dary były zbierane w całej Polsce, niektóre z nich mają metryki, mówiące o darczyńcach, innych można się tylko domyślać, wiele zaginęło podczas ewakuacji zbiorów podczas wojny. Warto dodać, że z pokrewnego FON-owi Funduszu Obrony Morskiej ufundowano okręt podwodny ORP „Orzeł”.

Pokaz sreber wypożyczonych z Muzeum Narodowego w Poznaniu wzbogaciła ekspozycja kilku dawno nieeksponowanych dzieł ze zbiorów wawelskich, m.in. chorągwi państwowej, którą nakryta była trumna marszałka Piłsudskiego w 1935 r., określanej przez muzealników jako relikwia narodowa, a także świeczników, kilimu oraz stołu-gabloty wykonanej na Wystawę Światową w Nowym Jorku w 1939 roku - zdobionego podobizną polskiego orła.

- Wawel jest beneficjentem szczodrobliwości naszych rodaków przede wszystkim, o czym łatwo się przekonać, wchodząc na Wawel od strony Kanoniczej, gdzie znalazły się nazwiska osób, które się zasłużyły w czasach, kiedy zamek podnoszono z ruin: w 1905 roku, kiedy wykupiono go z rąk austriackich, ale też wcześniej, w 1882 roku, kiedy zdecydowano, że Wawel będzie przyszłą rezydencją świadczącą o wielkości dawnej Polski – stąd wziął się pierwszy dar dla Wawelu: „Hołd pruski” Jana Matejki, własność Zamku eksponowana w Sukiennicach – przypomniał kustosz Wawelu.

Wystawę sreber FON-u można oglądać w prywatnych apartamentach królewskich Zamku Królewskiego na Wawelu do 15 sierpnia.

Srebra FON ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu można zobaczyć także na wystawach w: Zamku Królewskim w Warszawie, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, Muzeum Narodowym w Lublinie, Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej, Instytucie Północnym im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, Muzeum Podlaskim w Białymstoku, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Muzeum Narodowym w Kielcach, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego w Międzyrzeczu, Muzeum Śląskim w Katowicach, Muzeum Narodowym w Szczecinie, Ośrodku „Pamięć i Przyszłość” (Centrum Historii Zajezdnia) we Wrocławiu.

Czy technologie niszczą psychikę dzieci?