Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Małopolska Liga Antysmogowa. Wicemarszałek Józef Gawron: Działajmy wspólnie, by cała Małopolska oddychała czystym powietrzem!

Zbigniew Bartuś
Zbigniew Bartuś
- Część Małopolan zwleka z podjęciem decyzji o wymianie pieca czy ociepleniu domu do ostatniej chwili. Od niektórych wciąż zdarza mi się słyszeć, że nie wiedzą o uchwale antysmogowej zakazującej używania kopciuchów po 2022 roku. Tymczasem wraz z upływem kolejnych miesięcy wymiana kotłów może stać się trudniejsza i droższa, choćby dlatego, że nagły popyt na materiały, urządzenia i usługi budowlane zawsze skutkuje wzrostem cen i ograniczonym dostępem do ekip wykonawczych. Nie ma więc co czekać, najlepiej wystąpić o dotację i zaplanować inwestycję już dziś. Podpowiada to zwykły ludzki rozsądek. A Małopolanie są rozsądni – przekonuje JÓZEF GAWRON, wicemarszałek Małopolski, w rozmowie podsumowującej pierwszy sezon Małopolskiej Ligi Antysmogowej.

FLESZ - Nowe obostrzenia od 15 grudnia!

od 16 lat

Do wejścia w życie uchwały antysmogowej zakazującej używania w Małopolsce tzw. kopciuchów został rok z małym „hakiem”. Czy mieszkańcy naszego regionu dobrze wykorzystali mijające miesiące na dokonanie niezbędnych inwestycji?

Odpowiedź na to pytanie nie może być jednoznaczna, ponieważ jeśli spojrzymy na tempo wymiany nieefektywnych źródeł ciepła oraz na liczbę wniosków o dofinansowanie, to w obu tych kategoriach dostrzeżemy zarówno świetnie rokujących liderów, jak i maruderów. Z danych pozyskanych od gmin, w pierwszym półroczu 2021 r. (drugie wciąż trwa, a dane na bieżąco kompletujemy) jasno wynika, że działania w ramach Programu Ochrony Powietrza podjęło w naszym regionie 150 gmin ze 182 gmin. Mieszkańcy wymienili tam 3 493 nieefektywne źródła ciepła zasilane paliwami stałymi, głównie węglem. Najwięcej kopciuchów zlikwidowano w gminach Liszki, Wieliczka oraz Nowy Targ.

Na co najczęściej mieszkańcy wymieniali kopciuchy?

Najczęściej, bo aż 2 120 razy, wybrali ogrzewanie gazowe.

A jak szło gminom obwarzanka, których mieszkańcy wciąż podtruwają siebie – ale też Kraków?

Na terenie 14 podkrakowskich gmin do czerwca zlikwidowano lub wymieniono 816 bezklasowych pieców. W trzecim kwartale mieszkańcy ruszyli z wymianą i składaniem wniosków o dofinasowanie, ale dane są bezlitosne: na koniec września 2021 do wymiany w Metropolii Krakowskiej pozostało jeszcze 20,3 tys., a w całej Małopolsce – prawie 400 tys. nieefektywnych kotłów. Owszem, jesienią tempo wymiany zdecydowanie przyspieszyło, ale jeżeli chcemy zdążyć przed końcem 2022 roku, każda z 182 gmin powinna się bardziej zmobilizować.

Na ile nasza wspólna Liga Antysmogowa pobudziła Małopolan do składania wniosków o dofinansowanie na wymianę źródeł ciepła i termomodernizację?

Jestem głęboko przekonany, że inicjatywy takie, jak zainicjowana przez Państwa Liga Antysmogowa, ale też akcja „Małopolska bez smogu” czy znakomity plebiscyt Eko HERO Małopolski, są nie tylko sposobem na zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców Małopolski, ale również świetną okazją do wyróżnienia i docenienia tych, którzy w pracy na rzecz lepszego powietrza są rekordzistami. Myślę, że publikacje informujące o ważnych terminach uchwał antysmogowych i zachęcające do wymiany nieefektywnych źródeł ciepła, przekładają się bezpośrednio na aktywność mieszkańców w tym zakresie.

Jak Małopolska wypada pod tym względem na tle innych województw?

Najnowsze wyniki rankingu programu Czyste Powietrze nie pozostawiają złudzeń: zaledwie sześć gmin z Małopolski znalazło się w pierwszej setce ogólnopolskiego zestawienia wymiany starych kotłów. W trzecim kwartale 2021, całkowicie zasłużenie, pozycję lidera w skali kraju zajęło województwo śląskie. W pierwszej setce ulokowało aż 17 gmin, w którym w sumie złożono prawie 3 tys. wniosków o dofinansowanie wymiany pieców. Jednym z powodów tej aktywności jest na pewno fakt, że zakaz użytkowania kotłów starszych niż 10 lat na Śląsku wejdzie w życie już od 1 stycznia 2022 roku.

Małopolanie mają jeszcze rok. No i wciąż nie wszyscy wiedzą, że tylko rok.

Owszem. We wspomnianym rankingu najaktywniejsza małopolska gmina - Oświęcim - może pochwalić się 87 wnioskami do programu Czyste Powietrze. Gdy porównamy to z nieodległym Rybnikiem, gdzie mieszkańcy złożyli… 726 wniosków, zyskujemy pojęcie o tym, jak wiele jeszcze przed nami pracy.

Małopolanie składają wnioski nie tylko do Czystego powietrza, ale i programów lokalnych.

Tak. Dane z programów lokalnych wciąż spływają i jeśli je skompletujemy, będziemy mieli na pewno lepszy obraz sytuacji. W gminach takich, jak Zielonki czy Liszki, lokalne samorządy realizują bardzo dobre programy miejscowe, cieszące się wielkim powodzeniem wśród lokalnej społeczności. I tam stosunek ilości złożonych wniosków do ilości wciąż trujących pieców daje nadzieję, że problem kopciuchów zostanie do końca 2022 rozwiązany. Mieszkańcy innych gmin muszą jednak czerpać z tych dobrych wzorców. A rezultaty osiągane przez mieszkańców w programie Czystym Powietrzu też dają pewne wyobrażenie o zaangażowaniu lokalnych wspólnot w wymianę kopciuchów.

Nie we wszystkich gminach doszło do pożądanego ożywienia. Z czego może to wynikać? I co doradziłby pan mieszkańcom, którzy jeszcze wahają się ze składaniem wniosków do programu Czyste Powietrze oraz gminnych programów antysmogowych?

Wielu mieszkańców zwleka z podjęciem decyzji o wymianie pieca do ostatniej chwili, od niektórych też wciąż zdarza mi się słyszeć, że nie wiedzą o uchwale antysmogowej… Najwyższy czas się dowiedzieć. Pamiętajmy, że w przyszłym roku, wraz z upływem kolejnych miesięcy, wymiana kotłów będzie się na pewno stawała coraz trudniejsza i droższa, choćby dlatego, że nagły popyt na materiały, urządzenia i usługi budowlane zawsze skutkuje wzrostem cen. Nie ma więc co czekać, najlepiej wystąpić o dotację i zaplanować inwestycję już dziś.

Jaka jest rola lokalnych samorządowców w promowaniu czystego powietrza, ale też licznych korzyści, jakie niesie ze sobą wymiana nieefektywnych kotłów na nowoczesne technologie grzewcze?

Samorządowcy odgrywają tu rolę kluczową, a realizacja programów takich, jak Czyste Powietrze, zależy w dużej mierze od ich zaangażowania. To gminy tworzą nowe i utrzymują funkcjonujące dotychczas punkty obsługi Programu Czyste Powietrze – 180 ze 182 małopolskich gmin podpisało porozumienia z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dotyczące prowadzenia takich punktów. To w urzędzie gminy można uzyskać informacje o obowiązujących terminach uchwały, ale również pomoc w otrzymaniu dotacji.

Jaka rolę w wymianie kopciuchów i termomodernizacji odgrywają ekodoradcy?

Zgodnie z wymogami Programu Ochrony Powietrza, od września 2021 w każdej gminie powinien działać ekodoradca, czyli urzędnik powołany przede wszystkim do obsługi lokalnych i krajowych programów dotacyjnych, ponadto co najmniej dwa razy w roku gmina kieruje do mieszkańców z informacją o uchwale antysmogowej. Gminni i powiatowi ekodoradcy pracują najbliżej mieszkańców i są najlepszym źródłem wiedzy o tym, jak wymienić stary kocioł lub ocieplić dom. Pomagają złożyć wnioski o dotacje, a potem ją rozliczyć. W gminach, w których ekodoradcy są najaktywniejsi, wymiana starych źródeł energii na nowe oraz termomodernizacja domów idą zdecydowanie najszybciej.

Jak bardzo?

Z naszych analiz wynika, że pojawianie się ekodoradcy w krótkim czasie przyspiesza działania antysmogowe nawet trzykrotnie, co pokazuje wymierne korzyści z wprowadzenia tej formy pomocy. Należy tu dodać, że w niektórych gminach działa nie jeden ekodoradca, lecz cały zespół ekodoradców. Tylko w październiku ekodoradcy przekazali mieszkańcom ponad 36 tys. materiałów informacyjno–edukacyjnych oraz udzielili ponad 11 tys. porad, co daje pojęcie o skali ich działania.

Jaka jest szansa, że po 1 stycznia 2023 nie będzie już w Małopolsce żadnego kopciucha i nikt nie będzie musiał płacić kar za jego używanie?

Jeśli zachowamy obecne tempo, możliwość całkowitego wyeliminowania niskiej emisji pochodzącej z domowych palenisk w 2022 roku jest zagrożona. Zapewne proces dostosowania do wymogów uchwały będzie miał miejsce również po 1 stycznia 2023. Gminy zyskają nowe narzędzia w postaci informacji z bazy CEEB o lokalizacji kotłów nie spełniających wymagań oraz będą miały narzędzia prawne, by egzekwować wymagania od osób uporczywie niechętnych i łamiących przepisy.

Jesteśmy przy tym bogatsi o doświadczenia Krakowa, który eliminował kopciuchy wcześniej.

To bardzo cenne. Przykład wdrażania uchwały dla Krakowa pokazał, że na dzień wejścia w życie przepisów nie wszystkie kotły zostały wymienione, ale miasto konsekwentnie prowadziło działania wspierające i egzekwujące, które przyniosły efekty. Dlatego tak ważne jest zmobilizowanie wszystkich dostępnych sił i środków, zaangażowanie samorządów i mieszkańców. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że tam, gdzie urzędnicy gminni aktywnie działają na rzecz poprawy powietrza, wzrasta również aktywność mieszkańców. Mamy sygnały, że mieszkańcy są dobrze poinformowani o terminach uchwały, ale czekają z wymianą pieca do ostatniej chwili.

Polska przypadłość…

Trochę tak. Powtarzam jednak: odkładanie tego tematu na kolejne miesiące, a zwłaszcza na ostatnią chwilę, może być kosztowne i może sprawić mieszkańcom wiele zupełnie niepotrzebnych problemów. Zwykły ludzki rozsądek podpowiada, by działać już dziś. A Małopolanie są rozsądni.

A jeśli ktoś jest ubogi, nie ma pieniędzy ani na ocieplenie domu, ani na wymianę źródła ciepła i potrzebuje na ten cel pełnej dotacji, a zarazem boi się, że koszty ogrzewania alternatywnymi rozwiązaniami, niż dotychczasowy kopciuch węglowy w przyszłości go przerosną?

Samorząd Województwa Małopolskiego jako pierwszy w kraju zobowiązał wszystkie gminy do przeprowadzenia analizy problemu ubóstwa energetycznego. Na wyniki analizy musimy poczekać jeszcze do 30 czerwca 2022 roku, ale już teraz wiadomo, że ten problem dotyka wielu Małopolan. Dla osób najuboższych, które używają nieefektywnego kotła węglowego, a jednocześnie nie mają możliwości jego wymiany we własnym zakresie, lub mają trudności z samodzielnym wnioskowaniem o środki finansowe i później ich rozliczeniem w innych programach pomocowych, jest przeznaczony specjalny program - Stop Smog. Przystępują do niego gminy, które po analizie potrzeb na swoim terenie zgłaszają się do naboru prowadzonego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Jak to w praktyce działa?

Stop Smog jest realizowany przez gminę, która zajmuje się całym procesem pozyskania, wydatkowania i rozliczenia środków. Wkład finansowy mieszkańca to często tylko 10 procent kosztów modernizacji, a i ta kwota może być rozłożona na raty lub odpracowana na rzecz gminy. W naszym regionie do programu przystąpiły dotąd Niepołomice, Tuchów i Skawina, Brzesko, Limanowa i Spytkowice. A więc pomoc najuboższym jest realizowana, a mówimy tu o środkach w wysokości prawie 700 mln złotych. Pamiętajmy, że podczas pandemii rośnie zasięg ubóstwa energetycznego.

Koszmarnie zdrożało główne paliwo używane w niezamożnych domach, czyli węgiel.

Tak, ogrzewając dom węglem płacimy coraz więcej za jego zakup, a części ludzi po prostu na to nie stać. Tym bardziej warto pamiętać o termomodernizacji domu. Coraz więcej wniosków o dotacje dotyczy właśnie jej, co też pokazuje rozsądne podejście Małopolan. Ocieplenie budynku ogranicza koszty ogrzewania. Przy dobrze przemyślanej inwestycji – termomodernizacji połączonej z wymianą kopciucha np. na kocioł kondensacyjny – koszty ogrzewania gazem stają się porównywalne albo i niższe od wcześniejszych kosztów ogrzewania węglem. A komfort cieplny domowników i w ogóle komfort ich funkcjonowania podnosi się radykalnie.

Jak Pan ocenia lokalne inicjatywy w coraz większej liczbie gmin zmierzające do wprowadzenia tam miejscowych zakazów palenia węglem w domowych kotłach?

Lokalne uchwały antysmogowe wyprzedzają regulacje wojewódzkie, czyli wymóg wymiany do końca 2022 roku pieców pozaklasowych. Coraz więcej małopolskich samorządów decyduje się na takie odważniejsze kroki. Na pewno zachęca do tego znacząca poprawa jakości powietrza w Krakowie, gdzie od września 2019 obowiązuje całkowity zakaz stosowania paliw stałych. O lokalnym zakazie stosowania węgla zdecydowali samorządowcy ze Skawiny, Niepołomic, Krzeszowic, miast Nowy Targ i Oświęcim, Rabki-Zdrój i gminy Czarny Dunajec.

Co Województwo zamierza robić w celu dalszej poprawy jakości powietrza w naszych miastach i gminach w najbliższych latach?

Będziemy konsekwentnie wdrażać zadania POP i angażować wszystkie gminy do realizacji działań. Nowe wytyczne WHO i prace nad zaostrzeniem norm jakości powietrza w Unii Europejskiej oznaczają konieczność transformacji energetycznej i zwiększenie wykorzystania czystych odnawialnych źródeł energii. Prowadzony przez nas program LIFE IP EKOMAŁOPOLSKA pomoże przygotowywać projekty, na które będą pozyskiwane środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, m.in. poprzez łączenie twórców nowych technologii, przedsiębiorców i wykonawców. Najważniejszym zadaniem programu jest przygotowanie scenariuszy działań klimatycznych dla Małopolski w perspektywie lat 2030 i 2050.

A będziemy nadal wspierać mieszkańców informacjami i wiedzą na temat korzyści płynących z oszczędzania energii i stosowania czystych jej źródeł opartych na zdobyczach technologii?

Zdecydowanie tak! Nie zabraknie działań skierowanych bezpośrednio do mieszkańców, jak mapy potencjału wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla Małopolski i Śląska. Nie zapominajmy też o edukacji, która jest kluczem do zmiany myślenia o środowisku, a także o współpracy z naszymi partnerami. Jednocześnie Urząd Marszałkowski jest otwarty na wszelkie sugestie i opinie płynące ze strony samorządowców oraz organizacji i stowarzyszeń. Dzięki zaangażowaniu wszystkich sił jakimi dysponuje nasz region będzie można zdynamizować proces wymiany nieefektywnych źródeł ciepła w kolejnych latach. Działajmy wspólnie, by cała Małopolska oddychała czystym powietrzem!

Małopolska Liga Antysmogowa. Wicemarszałek Józef Gawron: Działajmy wspólnie, by cała Małopolska oddychała czystym powietrzem!

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na krakow.naszemiasto.pl Nasze Miasto