Kraków. XVII-wieczne sarkofagi odzyskały blask i wróciły na Wawel

Sarkofagi króla Władysława IV i jego małżonki królowej Cecylii Renaty pochodzą z XVII wieku. Wysokiej klasy, powstały w warsztacie Jana Christiana Bierpfaffa, nadwornego złotnika Wazów, jednego z najwybitniejszych twórców doby baroku (działał on w Gdańsku, Krakowie i Toruniu).

Są wykonane z blach miedzianych, czernionych i bogato zdobione złoconymi aplikacjami miedzianymi. Ich konserwacja trwała około dziewięciu miesięcy.

Ile ważą te zabytki? - Tyle, że ośmiu zdrowych mężczyzn musi się zmęczyć, żeby znieść je tu po schodach - mówił we wtorek w podziemiach katedry wawelskiej konserwator dzieł sztuki Tomasz Trzos.

Z Wawelu do pracowni Agnieszki i Tomasza Trzosów sarkofagi wyjeżdżały w wielu miejscach przemalowane, pokryte wieloma pociemniałymi warstwami lakierów, powyginane. Wiele z aplikacji było połamanych, inne nie istniały w ogóle, bo zostały... oderwane i zabrane na pamiątkę przez turystów. Konserwatorzy musieli teraz zrekonstruować dużą liczbę tych brakujących ornamentów.

Na sarkofagu królowej Cecylii Renaty umieszczone są m.in. dwie sceny ze Starego Testamentu. Jedna przedstawia Esterę przed królem Ahaswerusem, proszącą o łaskę dla swojego ludu, a druga - Salomona i królową Sabę. - Obie te historie mówią o wspaniałomyślności, łaskawości władcy. Można domniemywać, że są to nawiązania do postaci samej Cecylii Renaty i Władysława IV - mówi dr Katarzyna Kolendo-Korczak z Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

Natomiast na sarkofagu króla ukazane są jego zwycięstwa, dwa największe sukcesy militarne. Jest tu scena hołdu rosyjskiego dowódcy Michaiła Szeina po zwycięstwie Władysława IV pod Smoleńskiem, a z drugiej strony sarkofagu - scena z wojen tureckich.

- Te historie umieszczone na sarkofagach służą ukazaniu królowej jako cnotliwej kobiety i dobrej władczyni, która potrafi wyjednać łaski dla swojego ludu, a króla jako odznaczającego się najważniejszą dla władcy cnotą - cnotą zwycięstwa - wyjaśnia Katarzyna Kolendo-Korczak.

Ważnym zadaniem podczas tegorocznej konserwacji było pozbycie się drewnianej konstrukcji z wnętrza sarkofagu królowej Cecylii Renaty, wtórnej, pochodzącej z czasu wcześniejszej naprawy, z lat 20. XX wieku. Konserwatorzy zastąpili ją nową konstrukcją dosztywniającą, ze stali nierdzewnej. Drewno "pracujące" (odkształcające się pod wpływem zmian temperatury i wilgotności) w metalu bowiem nie sprawdza się, wręcz niszczy sarkofag.

- Źle zastosowany materiał, czyli drewno, powodował znaczne zniszczenia substancji zabytkowej: blach, aplikacji, elementów metalowych - tłumaczy Tomasz Trzos. Dodaje, że dotąd wszystkie te elementy były przytwierdzone do drewna po prostu za pomocą zwykłych żelaznych gwoździ. Podczas konserwacji najtrudniejsze okazało się ich montowanie do nowo powstałej konstrukcji ze stali. - Pojawiały się pewne przesunięcia, które musieliśmy korygować, dodatkowo jeszcze wyprostowane teraz elementy zwiększyły swoją powierzchnię. Tutaj mieliśmy parę trudności do pokonania - podsumowuje konserwator.

Sarkofagi po renowacji zostały też zabezpieczone przed niekorzystnym wpływem czynników atmosferycznych.

Konserwacja wawelskich sarkofagów wraz z remontem wnętrz krypt to projekt kluczowy, który ma zagwarantowane kilkuletnie dofinansowanie z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa. Na przyszły rok planowane jest odnowienie metalowych małych trumien dzieci Władysława IV i Cecylii Renaty - Zygmunta Kazimierza Wazy i Marii Anny Izabeli Wazówny, a także konserwacja sarkofagu Augusta II Mocnego.