Kraków. Wyjątkowa metamorfoza zabytkowej, XIX-wiecznej karczmy we współczesny dom [ZDJĘCIA]

FLESZ - Podatek cukrowy dobija polskich producentów

Takich przypadków w Krakowie wciąż jest niewiele. Praktyka bowiem pokazuje, że łatwiej coś zbudować od nowa, czy całkowicie rozebrać i postawić coś nowego (niestety mieliśmy też takie przykłady, jak pożar zabytkowych willi przy rondzie Matecznego, które ostatecznie zniknęły z mapy Krakowa), niż poświęcić nieco więcej czasu i środków, by uratować zabytek, oddać ducha historii, a jednocześnie umiejętnie połączyć to z nowoczesnością. Tak jednak się stało w przypadku dawnej karczmy kamedulskiej z XIX wieku, budynku znajdującego się przy ulicy Księcia Józefa.

Dawna karczma po II wojnie światowej została znacjonalizowana i trafiła do zasobu państwa, a później miasta. W kolejnych dziesięcioleciach była obiektem mieszkalnym. Znajdował się tam także sklep. Budynek sukcesywnie popadał w ruinę. Nikt go nie remontował, a już na pewno nie w kierunku konserwatorskim. Problemem była m.in. osuwająca się zbocze na tyłach budynku. W latach 70. XX wieku zawaliła się jedna ze ścian karczmy.

Na przełomie wieków budynek został wpisany do rejestru zabytków ze względu na "walory historyczne i architektoniczne decydujące o jego znaczeniu w dziejach i krajobrazie kulturowym Krakowa". Niemniej na początku drugiej dekady XXI wieku karczma była w tragicznym stanie, co widać m.in. na zdjęciach Google Street View. Zapadał się dach, odpadał tynk, w środku nie było już co ratować. Budynek po prostu się rozpadał.

Zabytek od frontu, nowoczesność z tyłu

Ratunkiem dla karczmy okazali się nowi właściciele. Dzięki architekt Anecie Barańskiej, która wraz z pracownią architektury i konserwacji zabytków PAiKZ opracowała dokumentację projektową, budynek zyskał nowe życie.

Projekt remontu konserwatorskiego dawnej karczmy okazał się doskonałym przykładem dostosowania obiektu zabytkowego do potrzeb jego współczesnego użytkownika. Kluczową w całym procesie była ścisła współpraca pomiędzy właścicielem obiektu i architektem oraz Urzędem Ochrony Zabytków. Jak już wspomniano, w tym konkretnym przypadku właścicielami obiektu są architekt, co niewątpliwie w dużym stopniu przyczyniło się do sprawnego przeprowadzenia wszystkich etapów inwestycji.

Prace projektowe zostały poprzedzone kwerendą badawczą dotyczącą informacji historycznych i archiwalnych materiałów źródłowych związanych z tym szczególnym obiektem.

- Najistotniejszą wartością dawnej karczmy w Przegorzałach były i są jej walory architektoniczne, a zwłaszcza historyczne i kompozycyjne - mówi nam Aneta Barańska. - Malownicze usytuowanie karczmy w pierzei ul. Księcia Józefa, na tle okolicznych wzgórz było i jest priorytetowe z punktu widzenia zabytkowej wartości obiektu - dodaje.

Efektem tego budynek od tyłu, który nie jest widoczny od strony ulicy, ma nowoczesną formę, a od frontu udało się zachować jego historyczny, zabytkowy charakter. Tradycja widoczna jest więc od frontu, de facto dla "wszystkich", natomiast nowoczesna forma z tyłu służy głównie właścicielom budynku.

Właścicielom zrewitalizowanej dawnej karczmy kamedulskiej udało się więc z sukcesem połączyć historię ze współczesnością oraz przywrócić ten wyjątkowy obiekt nie tylko im samym, ale również lokalnej społeczności. Realizacja ta jest potwierdzeniem, że można połączyć trudną i niezmiernie delikatną materię zabytku z pasją projektowania.

Szczegóły odnowienia zabytkowej karczmy kamedulskiej

Kwestią priorytetową stało się przede wszystkim odsłonięcie zasypanych ścian budynku oraz jego zabezpieczenie zarówno przed osuwającym się gruntem, jak i przed zalewaniem wodą opadową spływającą z okolicznych wzgórz. W części północnej działki usunięto ziemię, dzięki czemu odsłonięto całkowicie elewacje dawnej karczmy. Ze względu na przekształcenie terenu konieczne było wykonanie murów oporowych oraz schodów zewnętrznych pozwalających na wyjście do ogrodu znajdującego się w górnej części działki.

Nadrzędnym celem konserwatorskim było zachowanie zabytkowej formy karczmy, w tym przywrócenie jej oryginalnego pokrycia gontowego z symetrycznie rozmieszczonymi, po dwóch stronach ganku wejściowego lukarnami w formie "powiek". Na podstawie ocalałych elementów odtworzono dekoracyjną formę końcówek krokwi dachu oraz deskowanie ganku wejściowego.

Elewacje karczmy, podobnie jak wyraziste kominy, zostały wykończone tynkami trasowymi z dodatkiem mączki marmurowej, a stolarka okienna pieczołowicie odtworzona. Ingerencję w budynek karczmy ze względu na jego zabytkowy charakter ograniczono do elewacji północnej: powiększono otwory okienne i drzwiowy oraz częściowo przekształcono dach z zachowaniem jego sylwety. To efekt przeprowadzonej kwerendy: od strony północnej karczmy dobudowano osiowo usytuowany budynek, w historycznej formie tzw. "stanu", który był charakterystyczny dla karczm zajezdnych na terenie Małopolski, a jego funkcją była zazwyczaj stajnia i wozownia.