Kraków. Niesamowite odkrycia w gmachu Poczty Głównej ZDJĘCIA [9.05.22]

Malowidła ścienne, półkoliście zwieńczone okna, polichromie zdobiące sufity czy kamienne dekoracje fasad, pochodzące z dwóch faz rozbudowy budynku. Między innymi takie odkrycia przyniosły badania zabytkowego gmachu, prowadzone od 2019 roku.

- Chcemy odnowić to, co uległo zniszczeniu oraz wyeksponować wskazane przez konserwatorów elementy, które sprawią, że historia tego budynku nadal będzie trwać, zapisując jedynie swe nowe karty. Mamy wśród realizacji przywrócenie do życia wielu cennych obiektów w Europie, teraz chcielibyśmy zrobić to samo dla Krakowa – mówi Peter Noack, CEO i współzałożyciel Zeitgeist Asset Management. – Otwieranie dla szerszej publiczności zabytkowych wnętrz, takich jak Wielopole 2, jest dla nas prawdziwą przyjemnością – dodaje.

Budynek Poczty Głównej powstał w latach 1887-1889, zaprojektowany przez Franza Setza, który nadał mu styl wiedeńskiego neorenesansu - tzw. renesansu północy. Budowę prowadzili Tadeusz Stryjeński oraz Karol Knaus, którzy dokonali nielicznych zmian w projekcie Setza, na etapie realizacji. Sam Setz zasłynął z tworzenia architektury budynków pocztowych także we Lwowie, Bielsku-Białej czy w Trieście, które stały się obiektami flagowymi dla kolejnych placówek tego typu. W 1909 roku zamontowano na Wielopolu system Almona Strowgera, który wyposażył obiekt w pierwszą automatyczną centralę telefoniczną.

Budynek z czasem zaczął zmieniać swoje funkcje, wielokrotnie go przebudowywano, a fasada wykończona oryginalnie szlachetnymi tynkami została zasłonięta innymi materiałami. W latach trzydziestych XX wieku, przeprowadzono remont i rozbudowę siedziby poczty wedle projektu Fryderyka Tadaniera, krakowskiego architekta epoki modernizmu. Zlikwidowano kopułę, dobudowano dwie kondygnacje oraz oficynę z funkcją paczkarni, a fasadę ozdobiono sztukaterią z ornamentem kryształkowym [zob. słownik poniżej]. W epoce PRL-u, w latach 80., na III i IV piętrze poczty powstały we wnętrzach dekoracje, mające nawiązywać do kryształkowych zdobień na elewacjach budynku, a w kolejnej dekadzie nadbudowano kopułę budynku głównego. Te i kolejne przebudowy zniszczyły jednak wiele elementów dawnej architektury, a dobudowa nowoczesnego hotelu w miejscu Pałacyku Pareńskich zmieniła kontekst urbanistyczny.

Po zmianie właściciela budynku w 2019 roku w gmachu poczty prowadzone były badania stratygraficzno-odkrywkowe pod kierownictwem cenionej krakowskiej konserwator, Bożeny Boby-Dygi oraz badania architektoniczne dr hab. Anny Bojęś-Białasik. W trakcie badań wykonano łącznie 729 sond i odkrywek. Ponad 300 przypadło na pomieszczenia na II piętrze, gdzie zachowało się najwięcej malowideł, kolejne 100 na elewacje. Odkrycia przekładają się obecnie na planowanie prac rewitalizacyjnych.

W wyniku restauracji obiektu dawną świetność odzyska wiele wnętrz, które dotychczas stały niezagospodarowane, niszczejąc z każdym kolejnym rokiem. Są to m. in. hol budynku czy prawdziwa perełka architektoniczna - tzw. sala telefonistek, mieszcząca się na drugim piętrze, o powierzchni 160 m2. By wiernie oddać ducha epoki, układ tego piętra pozostanie tylko nieznacznie zmieniony, tak, aby zachować oryginalny podział najbardziej wartościowych pod względem konserwatorskim pomieszczeń. Kilka słów o detalach. W pomieszczeniach sali telefonistek znajdują się polichromie patronowe w formie kwiatów i liści oraz barwne dekoracje ramowe. Podczas badań odkrywkowych ustalono, że wnęki w murach ryzalitu z przeszklonym świetlikiem na wysokości drugiego piętra dekorowane były malowidłami imitującymi żyłkowanie marmuru oraz sztukaterią. Cenny zabytek stanowią tu polichromie, czyli wielobarwne dekoracje malarskie ścian nad niszami, m. in. w formie girland z kwiatami i lilijkami, datowane na XIX wiek.

W planach jest m. in. odwzorowanie oryginalnych tynków, co przywróci historyczny wygląd budynku. W latach 30. XX wieku zewnętrzne elewacje były wykończone tynkami szlachetnymi z miką.

Na frontowych elewacjach badacze odnaleźli relikty tynków szlachetnych z miką, miejscowo odbijającą światło. Uwagę przyciąga wykorzystanie tynku typu terazzo do wykonania odlewów dekoracyjnych gzymsów oraz cokołów. Zachowały się również pozostałości kamiennych bonii - czyli prostokątnych płyt na elewacji, ozdabiających narożniki - oraz kolumn między oknami. Wszystkie one zostaną odrestaurowane. Ciekawostkę stanowią także same okna - w całym budynku znajduje się aż 70 typów stolarki okiennej. Do spisu elementów zabytkowych zakwalifikowano ponadto kraty, żaluzje, drzwi metalowe oraz balustrady klatek schodowych i linolea z monogramem.

Co do przyszłego przeznaczenia budynku, plany są bez zmian. Poczta Główna pozostanie pod tym samym adresem. Infrastruktura firmy Orange przenoszona jest natomiast do pomieszczeń technicznych, znajdujących się na poziomie piwnic. Natomiast w miejscach dawnych biur i pustostanów będzie przeprowadzona modernizacja. Przestrzenie te Zeitgeist chce przeznaczyć na wysokiej klasy hotel, który będzie liczył ok. 130 pokoi gościnnych, wraz z nowym, wewnętrznym dziedzińcem. Ideą jest, aby przyszły hotel był budynkiem otwartym i przyjaznym dla mieszkańców Krakowa.

Istotną zmianą, wychodzącą naprzeciw konkluzjom konserwatorskim z początku 2022 r., jest znaczne ograniczenie liczby pokoi, w tym na II piętrze – w celu ochrony układu przestrzennego oraz elementów wystroju. Pomieszczenia na drugiej kondygnacji będą udostępniane publicznie, m. in. na konferencje, koncerty kameralne lub wystawy. Także parter pozostanie otwarty, oferując bar i restaurację, a w budynku oficyny – centrum konferencyjne. Dodatkowo, Poczta Polska we współpracy z właścicielem budynku zamierza przeznaczyć część parteru na funkcję wystawo-muzealną, poświęconą historii Poczty Polskiej.

FLESZ - Zaczęliśmy więcej czytać