Kraków. Muzeum Narodowe opowiada o modernizmie w międzywojennej Polsce

Ma 29 lat i został najmłodszym profesorem w historii Polski

To druga wystawa z serii "4 razy nowoczesność", w której Muzeum przedstawia różne interpretacje nowoczesności w sztuce i kulturze Polski XX i XXI wieku. Ekspozycja nie ma charakteru encyklopedycznego, ale jest opowieścią o dynamice, genezie, charakterze i zasadniczej problematyce modernizmu w międzywojennej Polsce.

- Przedstawiamy niezwykłą panoramę modernizmu tamtych czasów; od architektury, przez rzeźbę, malarstwo, grafikę, meble po fotografię. To jest niezwykłe przedsięwzięcie wystawiennicze, podczas którego chcemy zaprezentować różnorodność i skalę osiągnięć tamtych lat - mówi dyrektor muzeum prof. Andrzej Szczerski. - Znalazły się na niej arcydzieła modernizmu polskiego takich artystów, jak Witkacy, Władysław Strzemiński, Katarzyna Kobro czy Zofia Stryjeńska. Tych wszystkich artystów, których bardzo cenimy, pokazujemy od nowej, nieznanej strony - podkreśla.

Jak zaprojektować funkcjonalną kuchnię? Dlaczego uzdrowiska i sanatoria stały się tak popularne? Jak tworzyć miasta, by były funkcjonalne? Odpowiedzi na te pytania sformułowano wkrótce po odzyskaniu niepodległości, tworząc nowatorskie programy modernizacyjne. Wystawa dotyka najważniejszych aspektów zachodzących procesów, takich jak budowa nowego państwa, reformy społeczne czy życie codzienne zmieniające się pod wpływem rozwoju technicznego. Prezentowane na wystawie przykłady architektury, koncepcji urbanistycznych, wyposażenia wnętrz mówią o ambicjach racjonalizacji przestrzeni życia. Przykłady eksperymentów malarskich, fotograficznych i typograficznych pokazują próby odnowy ludzkiego widzenia, natomiast wybrane urządzenia techniczne - o fascynacji techniką. Artyści, podobnie jak reformatorzy innych dziedzin życia, dochodzili do wniosku, że sztuka powinna wziąć czynny udział w wielkim dziele naprawy nowoczesnego świata i pomóc stworzyć go na nowo, ale bez powtarzania błędów przeszłości.

Modernizacyjna fala, która nieodwołalnie przekształciła rzeczywistość społeczeństw europejskich, miała podwójne oblicze. Z jednej strony – wynalazki techniczne w postaci przede wszystkim nowych środków transportu, produkcji i porozumiewania się czyniły codzienne życie łatwiejszym i bezpieczniejszym; z drugiej – proces unowocześniania świata doświadczany i opisywany był jako destrukcja tradycyjnych struktur społecznych, degradacja środowiska naturalnego i zdrowia szerokich mas oraz jako zarzewie konfliktów społecznych i zapowiedź rychłego upadku całej nowoczesnej cywilizacji zachodniej.

Częścią wystawy "Nowy początek. Modernizm w II RP" będą również trzy obrazy oraz rzeźba z Muzeum Narodowego we Lwowie i Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki, które w ubiegłym tygodniu dotarły do Krakowa. Wśród blisko 500 różnych przedmiotów zgromadzonych na wystawę z całej Polski znajdą się więc także "Prorok Eliasz" i "Jarosławna" Mychajła Bojczuka, "Autoportret w świątyni" Luny Drexler, a także "Lotnik" Janiny Reichert-Toth.

Rozmowy na temat wypożyczenia dzieł znajdujących się w dwóch najważniejszych instytucjach sztuki we Lwowie na krakowską wystawę trwały od ubiegłego roku. W lutym jednak stało się jasne, że sprowadzenie obiektów może okazać się niemożliwe.

Było to bardzo duże wyzwanie logistyczne, zarówno ze względu na sprawy formalne związane z podpisywaniem kontraktu ze stroną ukraińską, co wymagało wielodniowych negocjacji, jak również problem z ubezpieczeniem tych obiektów ze względu na wojnę - przyznaje Katarzyna Szepieniec, Koordynator Wystaw w Muzeum Narodowym w Krakowie. - Ubezpieczyciele standardowo wykluczają możliwość ubezpieczenia obiektów dzieł sztuki, które znajdują się na terenie objętym wojną. Natomiast za pośrednictwem lwowskiej galerii skontaktowaliśmy się z firmą transportową z Kijowa, która współpracuje z filią w Wiedniu, i to ta zobowiązała się do zabezpieczenia oraz finalizacji kwestii ubezpieczenia tych obiektów. Oczywiście transport odbył się z udziałem ochrony konwojowej na terenie Ukrainy dysponowanej przez ministerstwo Ukrainy, a od polskiej granicy konwój był oddelegowany z Muzeum Narodowego w Krakowie - tłumaczy.

Wystawę będzie można zwiedzać od 29 lipca 2022 roku do 12 lutego 2023 roku w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie.