Kraków. Dzielnica Nowa Huta z tytułem Pomnika Historii. Czy kino Światowid odrodzi się niczym feniks z popiołów?

W piątek, 3 lutego, prezydent Krakowa Jacek Majchrowski odebrał z rąk prezydenta RP Andrzeja Dudy rozporządzenie uznające „Kraków – zespół architektoniczny i urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta” za Pomnik Historii.

- Całe pokolenia krakowskiej inteligencji to byli ludzie, którzy wychowali się w Nowej Hucie, to są również dzisiejsi przedstawiciele polskiej inteligencji. Nowa Huta z tym zderzeniem socrealizmu z modernizmem stałą się wielkim dziełem polskich architektów. Wiem, że są ludzie którzy uwielbiają Nową Hutę ze względu na jej współczesne walory mieszkalne. Kiedy dzisiaj popatrzymy na te nowe zespoły mieszkalne, które powstają gdzie ludzie z sąsiednich budynków prawie zderzają się brzuchami na balkonach bo tak ciasna jest ta zabudowa i spojrzymy na tą przestrzeń architektury Nowej Huty, z pięknymi podwórzami, z wielką ilością zieleni, przedszkolami dla dzieci to nie ma porównania - powiedział prezydent RP Andrzej Duda

Uznanie za Pomnik Historii to jedna z form ochrony zabytków w Polsce, którą dotychczas zostało objętych 117 obiektów i miejsc w kraju, szczególnie cennych dla kultury narodowej. W Małopolsce są to m.in. kopalnia soli w Bochni, krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego Kalwaria Zebrzydowska, Zespół architektoniczno-krajobrazowy w Nowym Wiśniczu czy pole bitwy pod Racławicami. W Krakowie za Pomnik Historii uznano do tej pory: Kopiec Kościuszki, Stare Miasto w Krakowie, zespół opactwa Benedyktynów w Tyńcu i wreszcie Nową Hutę.

Dokonywany przez prezydenta RP wpis to zarówno prestiż i nobilitacja, jak i zapewnienie wyższej formy ochrony konserwatorskiej oraz otwarcie drogi do starań o uznanie danego zabytku czy miejsca za światowe dziedzictwo. Status Pomnika Historii dla właściciela zabytku może mieć również wymierne znaczenie: daje obiektowi dodatkowe punkty w przypadku starań o ministerialne lub europejskie pieniądze, a więc zwiększa szanse na finansowanie przygotowanych projektów.

Na środki finansowe zresztą liczy Miasto Kraków. Urzędnicy mają nadzieję, że ten prestiżowy, nobilitujący tytuł otworzy drzwi do pozyskiwania środków zewnętrznych, przede wszystkim na opiekę konserwatorską.

- Liczymy na środki ministerialne i z programu FENIKS. Upatrujemy w nim szansę na otrzymanie dotacji na modernizację i konserwację dawnego kina Światowid czyli Muzeum Nowej Huty. Mamy gotową dokumentację, mamy aktywne pozwolenie na budowę, część remontów już zrealizowaliśmy ze środków własnych, więc teraz Muzeum Krakowa będzie wnioskować o środki zewnętrzne - mówi nam Katarzyna Olesiak, dyrektorka Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego UMK

Radny Stanisław Moryc, Przewodniczący Rady Dzielnicy XVIII tłumaczy, że starania o wpisanie Nowej Huty na listę Pomników Historii trwały kilkanaście lat. Przełom w tej sprawie nastąpił w 2021 roku, kiedy postanowiono powtórzyć wniosek o uznanie obszaru Nowej Huty Pomnikiem Historii. Jego przygotowanie zlecono prof. Jarosławowi Klasiowi, dyrektorowi Ośrodka Kultury im. Cypriana Kamila Norwida. W międzyczasie odbywały się konsultacje z delegatami, którzy przyjeżdżali zobaczyć nie tylko Nową Hutę, ale kolejnego kandydata do tytułu czyli Klasztor w Mogile. Przegłosowano obydwie propozycje, ale jako pierwsza tytuł otrzyma Nowa Huta.

- Dla mnie osobiście to bardzo ważny moment. Doceniamy to wszystko co jest w Nowej Hucie i tożsamość nowohucką mieszkańców, którzy dbają o to, by to miejsce było takie jak wymarzyli sobie jego budowniczowie i to jest najważniejsze. Ten tytuł pokazuje, że w to miejsce warto przyjechać, warto je odwiedzić i warto tu także kierować turystów - mówi Stanisław Moryc. - Jako mieszkaniec Nowej Huty, chciałbym z moimi współmieszkańcami zadbać o to by ta nasza tożsamość została i żeby nam się żyło lepiej. Istotnym problemem jest infrastruktura. Przydałoby się zintensyfikować remonty w tym zakresie, a drugi istotny element to lepsza promocja właściwości kulturowych dzielnicy, choćby poprzez nagłaśnianie działań kulturalnych - tłumaczy Moryc.

Z sukcesu Nowej Huty cieszy się również prof. Waldemar Komorowski, historyk architektury i wieloletni członek Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa i Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Zwraca jednak uwagę, że to wyróżnienie przyniesie dzielnicy prestiż ale nie pomoc finansową.

- Mówię to z przekąsem, ale dobrze, by było by prócz tego niewątpliwego wyróżnienia Nowa Huta otrzymała fundusze na remont. Dużym osiągnięciem jest bowiem odtworzenie zieleńca na Alei Róż, ale na potrzeby Huty należy patrzeć całościowo i tak prowadzić inwestycje, by podnosić walory całej dzielnicy, a nie zawsze to się udaje. Trzeba zwrócić uwagę na to, że znaczna część mieszkańców Nowej Huty to emeryci, którzy nie mają funduszy na to, by zadbać o swoje podwórko. Bez pomocy miasta w tym zakresie nie wskóramy nic – zaznacza Komorowski

Grzegorz Ziemiański, dokumentalista, działacz społeczny i twórca prywatnego muzeum Nowej Huty wierzy, że decyzja o ustanowieniu Nowej Huty Pomnikiem Historii wymiernie wpłynie na życie dzielnicy i wypromuje ją wśród turystów przybywających do Krakowa, przez co przestanie ona być postrzegana jako peryferia miasta, gdzie nic się nie dzieje. Zwraca też uwagę na dwie największe bolączki dzielnicy.

- Pierwsza to stawki czynszowe lokali i ich wzrost do poziomu stawek z śródmieścia, który powoduje zamieranie małych, lokalnych sklepików, co powoduje zatracanie charakteru dzielnicy. Druga to Aleja Solidarności, która jest uciążliwa w kwestii zarówno dotyczącej przemieszczania się, jak i zapowiadanej likwidacji miejsc postojowych, na których brak dzielnica cierpi od dłuższego czasu – zaznacza Grzegorz Ziemiański

Uznanie Nowej Huty za Pomnik Historii może w przyszłości utorować drogę do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest ważnym uzupełnieniem procesu ochrony obszaru. Ma wartość promocyjną, edukacyjną i informacyjną.

Francja rozważa przekazanie Ukrainie czołgów Leclerc