Copernicus Festival 2023: Kosmos!

Słowo „kosmos” dla starożytnych Greków oznaczało ład bądź porządek odnajdywany w świecie. My dziś traktujemy je najczęściej jako synonim „wszechświata” – a więc wszystko co istnieje, całą dostępną czasoprzestrzeń, zapoczątkowaną, jak wynika z tzw. modelu standardowego, Wielkim Wybuchem. Od wieków człowiek zastanawiał się, czy dokąd właściwie kosmos sięga i czy ma jakieś granice, jakie prawa nim rządzą, a także jakie miejsce zajmujemy w nim my sami.

Kolejne rewolucje naukowe, od tej wywołanej przez Mikołaja Kopernika, aż po powstanie XX-wiecznej teorii względności i opartej na niej kosmologii, spychały człowieka z centrum kosmosu na jego peryferia. Z kosmicznej perspektywy Ziemia to tylko jedna spośród zapewne miliardów planet, krążących wokół miliardów gwiazd, w jednej z miliardów galaktyk.
Jednak pytania o granice kosmosu i miejsce człowieka w nim są i dzisiaj równie aktualne jak zawsze: możemy się zastanawiać, czy istnienie życia i człowieka jest tylko kosmicznie nieprawdopodobnym zbiegiem okoliczności, czy może wszechświat musi mieć takie cechy, które umożliwiają zapoczątkowanie biologicznej ewolucji, a więc także wyłonienie się istot takich jak człowiek – które będą mogły kosmos badać?

Coraz częściej wśród naukowców pojawiają się też pytania, czy nasze współczesne rozumienie kosmosu jest właściwe? Czy kosmos w jakiejś postaci istniał przed Wielkim Wybuchem? A może „nasz kosmos” jest tylko jednym z wielu wszechświatów? Czy nauka, która przy pomocy matematyczno-empirycznej metody bada kosmos w każdej możliwej skali, może w ogóle na takie pytania odpowiedzieć? Czy czeka nas jeszcze jakaś inna rewolucja naukowa, która po raz kolejny sprawi, że człowiek zacznie rozumieć kosmos zupełnie inaczej niż robili to jego przodkowie?

Na te i inne pytania odpowiedzą goście tegorocznej edycji Copernicus Festival, m.in:

Bernard Carr, czyli jeden z najważniejszych współczesnych astronomów, uczeń Stephena Hawkinga, ekspert od problemów wczesnego wszechświata, ciemnej materii i ogólnej teorii względność.

Arie W. Kruglanski, czyli psycholog społeczny (również uczeń Stephena Hawkinga), który rozwinął teorię kognitywnego zamknięcia, tłumaczącą, jak przyswajamy sobie wiedzę w sytuacjach dwuznacznych bądź zagmatwanych (i jakie są tego konsekwencje).

David Grinspoon, czyli astrobiolog zajmujący się planetologią porównawczą i poszukiwaniem obiektów kosmicznych podobnych do Ziemi. W zasłudze dla jego odkryć jedna z asteroid została nazwana jego imieniem.

Katrin Amunts, czyli jedna z najwybitniejszych badaczek neurobiologii na świecie, dyrektorka naukowa Human Brain Project. Pracuje nad stworzeniem trójwymiarowego atlasu, odwzorowującego struktury naszego najbardziej złożonego organu.

W programie znajdą się także pokazy filmów, warsztaty z obserwacji nieba, polemiki dotyczące największych rewolucji astrofizyki czy wystawy pokazujące m.in. historię polskich odkryć kosmologicznych.

Wydarzenia festiwalowe odbywać się będą bezpłatnie w Muzeum Inżynierii i Techniki przy ul. Świętego Wawrzyńca 15 w Krakowie, dostępne będą również transmisje na youtube.com/Copernicus.

David Grinspoon gościem Copernicus Festival 2023

Naukowcy od lat poszukują śladów pozaziemskiego życia. Problem w tym, że nasze rozumienie tego, czym właściwie mogłoby ono być, nieustannie się zmienia. Przez długi czas szukaliśmy planet podobnych do naszej, ale, zdaniem amerykańskiego astrobiologa Davida Grinspoona, być może niepotrzebnie ograniczamy nasze pole widzenia. „Koledzy z innych dyscyplin naukowych często mają mnie za heretyka, ale ja nie wykluczam żadnych opcji. W biologii, geologii czy astronomii za mojego życia obalono wystarczająco dużo rzekomo niepodważalnych założeń, żeby nauczyć się pokory”, mówił podczas jednego z wykładów.

Zdaniem Grinspoona należy przyglądać się wszystkim tym miejscom, gdzie dzieje się coś chemicznie albo fizycznie ciekawego: „Każda przestrzeń, w której następują przepływy energii, kształtujące materię, jest potencjalnym habitatem, zwłaszcza że wiele z tych procesów dopiero zaczynamy rozumieć”.

Planetologia porównawcza, którą zajmuje się gość tegorocznego Copernicus Festival, to stosunkowo młoda gałąź nauki. Jeszcze do niedawna istnienie planet poza naszym układem słonecznym było dyskusyjne. Dziś znamy ich już ponad pięć tysięcy, a liczba ta rośnie z tygodnia na tydzień. Co więcej, nie tylko wiemy o ich istnieniu, ale potrafimy coraz dokładnie badać ich wielkość, budowę i skład atmosferyczny. „A to dopiero początek przygody, bo ciągle powstają nowe generacje instrumentów, dzięki którym będziemy mogli zobaczyć więcej”, dodaje Grinspoon z właściwym sobie entuzjazmem.

Badając inne planety uczymy się także nowych rzeczy o Ziemi. Niektóre procesy astrofizyczne są, przynajmniej tak jak je rozumiemy dziś, uniwersalne dla całego wszechświata. Inne, jak na przykład kształtowanie się planet, są wypadkową niezliczonej ilości zmiennych. Do której grupy przyporządkować należy powstanie życia? Oto jedna z największych zagadek Kosmosu.

David Grinspoon (1959) jest amerykańskim astrobiologiem, członkiem Planetary Science Institute w Arizonie. Współpracuje zarówno z NASA, jak i Europejską Agencją Kosmiczną. W 2006 otrzymał Carl Sagan Medal, a asteroida numer 22410 nosi jego imię. Jest autorem wielu książek popularyzujących naukę, ostatnia to „Chasing New Horizons: Inside the Epic First Mission to Pluto” (2018). Jest członkiem zespołu przygotowującego misję DAVINCI (2029), której celem będzie zbadanie atmosfery Wenus. Jest także gościem tegorocznego Copernicus Festival 2023: Kosmos, gdzie będzie miał wykład główny dnia 26 maja (piątek). Zapraszamy do zapoznania się z programem na www.copernicusfestival.com.