Co nam zostało z tamtych lat…[zdjęcia]

Nazwa Piasek utrwaliła się dopiero w XIX w. i pochodzi od określenia "piasek" dla terenu, na którym wznosi się kościół Karmelitów Trzewiczkowych. Pierwotnie obszar ten znany był pod nazwą Garbary, jako że osiedlili się na nim krakowscy garbarze. Liniami granicznymi tego obszaru są ulice: Piłsudskiego (dawniej Wolska), Podwale, Dunajewskiego, Basztowa, Krowoderska i aleje Słowackiego oraz Mickiewicza.

Zdjęcie 1: Kamienica przy Krowoderskiej 55 (dawniej 53)
Fotografia Ignacego Kriegera z ok. 1895 r. Położona była częściowo na terenie jurydyki Biskupie i posiadłości zwanej Błonie. Był to dom architekta Aleksandra Biborskiego zbudowany w latach 1893–1894 w stylu neorenesansu północnego. Z lewej sąsiaduje z dwupiętrowym domem Adeli Swolkinowej z Reinerów. Po prawej widoczna pusta parcela, na której Karol Iławieński wybudował w roku 1900 trzypiętrowy dom na planach Biborskiego. Do dziś zachował się fronton lecz dach jak widać zmieniono.

Zdjęcie 2: Ulica Biskupia
Fotografia Ignacego Kriegera z ok. 1889 r. Przykład typowej zabudowy dzielnicy Piasek. Nieistniejące już parterowe domy pokryte gontem. Z prawej widoczny fragment jednopiętrowego domu nr 18 zbudowanego około 1873 r. W latach późniejszych został przebudowany i pozbawiony ozdób na jego fasadzie. Obok niego, pod nr 16, widoczny dworek z kolumnowym gankiem zburzony w 1903 r. a dalej pod nr 14 następny dworek, którego zburzono w 1933 r. Dalej w głębi ulicy widoczne parterowe domki. Na ich miejscu wzniesiono dużą trzypiętrową kamienicę w latach 1892-1893. Dziś wzdłuż całej ulicy ciągnie się szereg kamienic postawionych w początkach XX wieku.

Zdjęcie 3: Ulica Biskupia
Fotograf nieznany, zdjęcie z ok. 1910 r. W środku widoczny dworek pod nr 14, który zburzono w 1933 r. pod zabudowę pięciopiętrowej kamienicy. Po lewej stronie widoczna trzypiętrowa kamienica zbudowana w latach 1892-1893, natomiast z prawej jednopiętrowy budynek z lat 1903-1904.

Zdjęcie 4: Szkoła przy ulicy Biskupiej
Fotografia Ignacego Kriegera z ok. 1894 r. Była to barakowa szkoła męska, czteroklasowa, im. św. Wojciecha zwana pod Wizytkami. Budynek ten wzniesiono w 1891 r. i rozebrano w latach 60. XX wieku. Obecny kształt ulicy Biskupiej nadano w początkach XX wieku. Jeszcze nie tak dawno nazywano ją Placem Biskupim z uwagi na jej szeroki kształt z dwoma jezdniami przedzielonymi szerokim pasem zieleni i parkingiem u wylotu z ul. Krowoderską.

Zdjęcie 5: Zabudowa przy ulicy Łobzowskiej
Fotografia Ignacego Kriegera z ok. 1895 r. Widoczna drewniana zabudowa pochodząca z połowy XIX w. Jest to przykład typowej biednej zabudowy przedmieść Krakowa, która znikła bezpowrotnie na przełomie XIX i XX w. Widoczne na zdjęciu budynki stały w miejscu, w którym na początku XX w. przebito wylot ul. Biskupiej do ul. Łobzowskiej. Dziś w tym miejscu stoją wyniosłe kamienice a po starej zabudowie znikły nawet wspomnienia.

Zdjęcie 6: Podstacja elektrowni przy Łobzowskiej
Fotograf nieznany, zdjęcie z 1913 r. Budynek narożny przy ul. Łobzowskiej 9 w stylu eklektycznym oraz przyległa po prawej stronie kamienica przeznaczona dla pracowników elektrowni zostały wybudowane w 1913 r. według planów architekta Jana Rzymkowskiego. Zachowane do dziś prawie w niezmienionym kształcie wraz z fantazyjną figurą na narożniku budynku podstacji.

Zdjęcie 7: XVIII-wieczny dworek podmiejski na rogu Asnyka (dawnej Łazienkowskiej) i Basztowej
Fotograf nieznany, zdjęcie z okresu 1870-1880. Dworek zburzono w 1909 r. W jego miejscu wybudowano modernistyczny dom Popielów przy ul. Basztowej 1. Na zdjęciu widać po lewej stronie istniejący budynek przy ul. Asnyka 3 a po prawej planty i skwer jeszcze bez pomnika Rejtana. Widać również fragment Hotelu Krakowskiego, który w latach 30. XX w. został rozebrany, a na jego miejscu postawiono gmach Banku Rolnego, który stoi do dziś przy ul. 1 Maja 8.

Zdjęcie 8: Górne Młyny Królewskie przy Łobzowskiej 3
Fotografia Antoniego Pawlikowskiego po 1902 r. Powstały po roku 1237, w którym doprowadzono wody rzeki Rudawy do miasta w pobliże dzisiejszego kościoła Reformatów. Budowę Górnych Młynów jak i doprowadzenie Rudawy zrealizował budowniczy Mikołaj Gerlak na polecenie Władysława Łokietka. Za czasów Kazimierza Wielkiego do młynów dobudowano kolejne dwa drewniane. Górne Młyny zostały zburzone w latach 1920-1930, a na ich miejscu wzniesiono w 1934 r. dom Związku Polskich Artystów Plastyków mieszczący się tam do dzisiaj.

Zdjęcie 9: Ogródek kawiarni Jana Bisanza przy Dunajewskiego 1
Fotografia zamieszczona w „Nowościach Ilustrowanych” z 1909 r.
Otwarto ją w pierwszych dniach maja 1908 r. na parterze domu narożnego z ulicą Karmelicką. Kamienica ta powstała w latach 1905-1907 według projektu Kazimierza Wyczyńskiego. Cały parter zajmowała kawiarnia z salą główną dla niepalących (od strony Karmelickiej) oraz bilardową i gabinetami do gry w karty. Na początku lata 1909 r. Bisanz ozdobił ogródek szeregiem małych sosenek, jodeł i świerków. Ogródek był wieczorem oświetlony szeregiem, widocznym na zdjęciu, wysokich, łukowych lamp elektrycznych.

Zdjęcie 10. Ratusz jurydyki Garbary przy Karmelickiej 12
Fotograf nieznany, zdjęcie z końca XIX w.
Kiedyś dominował wśród niskich parterowych domów, dziś zagubiony wśród wielopiętrowych kamienic. Budowę ratusza ukończono w 1780 r. Ciekawostką tego zdjęcia jest fakt wyretuszowania sąsiedniej kamienicy po lewej stronie, lecz niedokładnego. Pozostawiono fragment boniowanego fragmentu parteru co dowodzi, że już wtedy stała obok dzisiejsza kamienica o numerze 10. Po prawej widoczny parterowy domek kryty gontem, którego zastąpiła kamienica wzniesiona w tym miejscu w 1898 roku. Duży napis na frontonie sugeruje, że mieszcząca się na parterze kawiarnia posiadała niewielki ogródek na zapleczu dla swych gości.

Zdjęcie 11. Widok Karmelickiej u wylotu Garbarskiej
Fotografia Walerego Rzewuskiego z lat 60. XIX w. Widok przedstawia nieparzystą stronę ulicy. Była to główna ulica przedmieścia Garbary. Na zdjęciu widać nieistniejące już w większości parterowe i jednopiętrowe klasycystyczne domy, które na przełomie XIX i XX wieku zastąpiono bardziej okazałą zabudową. Narożny dom nr 13 widoczny na zdjęciu zachował się po dziś dzień.

Zdjęcie 12. Fragment ulicy Karmelickiej
Pocztówka z początku XX w. Na fotografii kościół Nawiedzenia NMP pod nr 19 zbudowany w drugiej połowie XVII w. Na ścianie południowej mieści się widoczna Golgota. Obok kościoła znajdują się budynki klasztorne karmelitów trzewiczkowych. W latach 1928-1929 zostały podwyższone o dwa pietra. Po lewej stronie widoczny budynek skrzydła zachodniego a w głębi budynek parterowy o numerze 21 wzniesiony w 1888 r. istniejący do dzisiaj.

Zdjęcie 13. Dom Pod Pająkiem przy Karmelickiej 35
Fotograf nieznany, zdjęcie z ok. 1900 r. Zbudowany został przez Teodora Talowskiego w 1898 r. Nazwę swą zawdzięcza umieszczonemu na szczycie godłu. Zbudowany z cegieł z wprawionymi nieobrobionymi kamieniami, żelaznymi kotwami oraz detalami kamieniarskimi, które nawiązują do manieryzmu niderlandzkiego. Mają również wkomponowane w fasadę elementy roślinne i rzeźby.

Zdjęcie 14. Kamienica Zygmunta Gebharta przy Karmelickiej nr 37
Zdjęcie Ignacego Kriegera z ok. 1900 r. Wzniesiona w latach 1871-1873 jako gmach neorenesansowy na rogu ulic Karmelickiej i Batorego według planów Maksymilina Nitscha. W latach 80. XIX w. dom stał się własnością Stanisława Podczaskiego a później w latach 30. XX w. należał do rodziny Holików. W roku 1936 pomieszczenia na parterze przerobiono na lokale handlowe i opatrzono portalami sklepowymi oraz dobudowano trzecie piętro.

Zdjęcie 15. Ulica Garbarska, widok od Łobzowskiej
Fotografia Walerego Maliszewskiego z ok. 1870 r. Ulica ta była położona na terenie jurydyki Garbary i zamieszkiwana przez garbarzy. W XVII w. nazywała się ul. Tasemberg od leżącego opodal pagórka zlikwidowanego w XIX wieku. Od 1807 r. nadano jej nazwę ulicy Pańskiej lecz w 1858 roku przywrócono jej pierwotną nazwę – Garbarska. Na fotografii widoczne są z prawej strony budynki nr 7, 11, 13, 15, a za nimi kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Karmelitów Trzewiczkowych na Piasku z okazałą kaplicą Matki Boskiej Piaskowej. W piętrowym budynku pod nr 7 mieścił się do 1870 roku przytułek i dom pracy dla bezdomnych. W latach 80. budynek odnowiono i dobudowano mu drugie piętro. Posesja nr 9 była ogrodem oddzielonym murem od ulicy a za nim stał dom parterowy nr 11 należący do zgromadzenia oo. Karmelitów. W roku 1912 przerobiony został na kinematograf i w ogólnej postaci zachował się do dzisiejszych czasów. Kolejny piętrowy dom pod nr 13 wybudowano w XVII w. Od roku 1797 znajdowało się tam probostwo św. Szczepana przeniesione z placu Szczepańskiego, a sam kościół św. Szczepana wyburzono w 1802 r. Ściany wnętrz tego budynku zdobiły malowidła Michała Stachowicza i przedstawiały zabawy ludu krakowskiego oraz sceny z historii polskiej i rzymskiej. Budynek zburzono w 1897 r. a na jego miejscu w 1902 wybudowano dwupiętrową kamienicę. Po lewej stronie widać latarnię naftową na wysięgniku, jedną z wielu jakie wówczas oświetlały krakowskie ulice.

Zdjęcie 16. Budowa szkoły przy ulicy Szlak
Fotograf nieznany, zdjęcie z ok. 1911 r. Zdjęcie przedstawia budowę szkoły św. Floriana (Szlak nr 5-7). Budowa trwała od 1908 do 1911 roku. Była to jak na ówczesne czasy najnowocześniejsza szkoła w Krakowie. Posiadała już wtedy centralne ogrzewanie, oświetlenie elektryczne i duże pomieszczenia pracowni naukowych wyposażone w nowoczesne urządzenia. Obecnie mieści się tam znane krakowskie XX Liceum Ogólnokształcące im. Leopolda Staffa.