Wystawa "Skopje. Miasto, architektura i sztuka solidarności" w Międzynarodowym Centrum Kultury [ZDJĘCIA]

Już kilka tygodni po tragedii władze Warszawy zadeklarowały chęć pomocy i wysłanie zespołu polskich urbanistów.

Naszym atutem było doświadczenie w podnoszeniu z ruin zniszczonej przez Niemców Warszawy

- mówi Wojciech Suchorzewski, profesor Politechniki Warszawskiej, będący wówczas w grupie wspomnianych urbanistów.

Ostatecznie w 1964 roku przyjęto polskie pomysły, wskazujących najważniejsze wyzwania w planowaniu, przygotowany pod kierunkiem Stanisława Janowskiego, który pracował w Biurze Odbudowy Stolicy. Z kolei inny Polak, Adolf Ciborowski, nadzorował prace z ramienia ONZ.

Według wytycznych rozpisany został zamknięty konkurs, do którego zaproszono cztery zespoły z Jugosławii oraz po jednym z Rotterdamu, Rzymu, Tokio czy Nowego Jorku. Choć za zwycięski uznano projekt Kenzo Tangego z Japonii to ostatecznie - wobec faktu, że każdy z projektów uznano za ciekawy - postanowiono stworzyć kolejny, dziewiąty. Miasto zbudowane zostało nie jako rekonstrukcja, ale zyskało nowoczesne, brutalistyczne oblicze, oddające ducha lat 60. i 70. Zaczęły rodzić się pełne rozmachu nowe gmachy, na które odradzające się miasto nie mogło dłużej czekać.

Główny Urząd Poczty i Telekomunikacji, dziś jedna z architektonicznych ikon miasta autorstwa Jana Konstantinova, i niemniej symboliczny obiekt - Muzeum Sztuki Współczesnej - dar rządu polskiego, zaprojektowany przez głośną wówczas pracownię warszawskich Tygrysów: Wacława Kłyszewskiego, Jerzego Mokrzyńskiego i Eugeniusza Wierzbickiego.

Warto na marginesie zaznaczyć, że to właśnie dla Skopja swój projekt z poruszającymi się „parasolami” stworzył Oskar Hansen. Dziś ten niezrealizowany pomysł uchodzi za jedną z najbardziej wizjonerskich propozycji polskiej architektury po II wojnie światowej.

Ale pusty gmach muzealny trzeba było wypełnić.

Pomoc nieśli wówczas nie tylko architekci i urbaniści, ale i polscy artyści, przekazując dary dla Muzeum Sztuki Współczesnej

- mówi Agata Wąsowska-Pawlik
Dyrektorka MCK

Tak zrodził się gest solidarności ze strony artystów - nie tylko polskich. W kolekcji instytucji - jako dary - pojawiło się sporo dzieł klasyków polskiej sztuki tego okresu. Wystarczy wymienić „Kompozycję” Henryka Stażewskiego z roku 1964 roku - jedyne dzieło, które znalazło się zresztą w ekspozycji stałej muzeum. Ale wystawa „Skopje. Miasto, architektur i sztuka solidarności” w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie odzyskuje dla polskiej świadomości wiele znakomitych dzieł sztuki.

Na ekspozycji, znakomicie łączącej opowieść o odbudowie miasta i wkładzie urbanistów znad Wisły w tworzenie nowego Skopja, z pokazem prac przekazanych przez polskich artystów, zobaczyć można kilka ważnych faktów. Po pierwsze, dużo dobrej grafiki (Jerzy Panek, Mieczysław Wejman, Franciszek Bunsch, Józef Gielniak, Konrad Srzednicki czy Roman Starak). Po drugie, widać, jak istotnym miastem na mapie sztuki był Kraków (Tadeusz Brzozowski, Bronisław Chromy, Adam Marczyński, Leszek Sobocki czy Jerzy Nowosielski ). Po trzecie, mamy przegląd najciekawszych artystycznych zjawisk - jak op-art czy malarstwo materii - ale i indywidualności twórczych.

Ale ta wystawa nabiera dźwięków aktualności. Z dwóch, a nawet trzech powodów. Wreszcie doszło do porozumienia Grecji, roszczącej sobie prawo do historycznego dziedzictwa Aleksandra Macedońskiego. Ostatecznie "Macedonia" przemieniła się w "Macedonię Północą". Poza tym dziś Skopje zostało zabudowane, zasłonięte reklamami, zniszczone. Spod fali plastiku widać jeszcze niegdysiejsze znakomite, brutalistyczne projekty. W czasach, gdy na modernizm lat 60. i 70. przyszła moda na świecie, ciężko się spogląda na zniszczoną przestrzeń miasta. Wreszcie - w momencie międzynarodowej dyskusji o tym, co zrobić z imigrantami napływającymi do Europy z ogarniętej wojną Syrii i rozmów o zniszczonym Aleppo warto pamiętać o tamtym "geście solidarności". Może stać nas na kolejny?

WIDEO: Krótki wywiad