Osłabienie organizmu i długo utrzymujący się kaszel mogą rodzić podejrzenie gruźlicy

Gruźlica atakuje nie tylko płuca

Gruźlica, zwana kiedyś tuberkulozą (od łac. tuberculosis, TB - tubercule bacillus) - to powszechna i potencjalnie śmiertelna choroba zakaźna, wywoływana przez prątka (bakterię) gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis). Gruźlica dotyczy najczęściej płuc (gruźlica płucna), lecz również może atakować ośrodkowy układ nerwowy, układ limfatyczny, naczynia krwionośne, układ kostno-stawowy, moczowo-płciowy oraz skórę. U 5 proc. chorych na gruźlicę - prątki atakują narządy poza płucami.

Mykobakterie mają bardzo specyficzną budowę. Ich charakterystyczną cechą jest m.in. to, że są kwasooporne.

Objawy, które mogą cię zaniepokoić

Gruźlicę można podejrzewać wtedy, gdy u chorego dłużej niż 3 tygodnie utrzymują się objawy infekcji bakteryjnej (zwłaszcza poza sezonem grypowym), czyli:

- kaszel

- przewlekłe osłabienie organizmu

- stany podgorączkowe/gorączka

- utrata masy ciała

- ból w klatce piersiowej

- nocne pocenie

- z biegiem czasu może wystąpić krwioplucie

Podstawowym badaniem w kierunku gruźlicy jest zdjęcie radiologiczne płuc.

Charakterystyczny przebieg choroby

Zaawansowana choroba gruźlicy przebiega w bardzo charakterystyczny sposób %07- mianowicie doprowadza do wytworzenia zmian martwiczych w obrębie zaatakowanego narządu. Następnie ten miąższ razem z prątkami zostaje wydalony (popularnie mówi się, że w płucach, nerkach, albo innych zaatakowanych przez prątki narządach tworzą się dziury).

Dzięki wynalazkowi Roberta Kocha ludzkość przestała panicznie bać się gruźlicy

Do czasu wynalezienia leków przeciwprątkowych, czyli lat 50.-60. ubiegłego stulecia, ludzie powszechnie umierali z powodu gruźlicy, a pojawienie się choroby w rodzinie wywoływało powszechny strach.

Do połowy XIX wieku przyczyny choroby były zupełnie nieznane, a w celu jej zwalczenia zalecano zwiększenie sił obronnych organizmu poprzez dobre odżywianie, odpoczynek fizyczny i psychiczny. Przełom w leczeniu gruźlicy nastąpił po odkryciu w 1882 roku przez Roberta Kocha prątków gruźlicy - głównych sprawców tej choroby.

Odkrycie to umożliwiło naukowcom poznanie budowy, fizjologii i strategii życiowej prątków, co z kolei pozwoliło na rozpoczęcie prac prowadzących do znalezienia skutecznych metod niszczenia prątków.

Choroba opanowana, ale nie wolno jej lekceważyć

Jeszcze 20-30 lat temu wydawało się, że gruźlica została całkowicie opanowana i przestała zagrażać Polakom. Tymczasem na przestrzeni ostatnich lat Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje, że wzrasta liczba przypadków tej choroby.

W 2000 roku - 5 najczęstszych chorób płuc było przyczyną 17,4 proc. zgonów na świecie (z tego 3 proc. osób zmarło z powodu gruźlicy). Co ciekawe, gruźlica jest znacznie częściej przyczyną zgonu aniżeli rak płuca (2,1 proc). Największe żniwo, jeśli chodzi o śmiertelność zbierają zakażenia dolnych dróg oddechowych (7,15 proc.) i POChP (przewlekła obtuaracyjna choroba płuc) - 4,8 proc. Najmniejsze ryzyko śmierci, jeśli chodzi o choroby atakujące płuca, niesie astma (0,3 proc.)

Z badań WHO wynika, że częstość występowania gruźlicy na świecie nie zmienia się od 2000 roku - zajmuje ona 7. miejsce pośród wszystkich chorób płuc, i ta tendencja przez najbliższych 10 lat ma się utrzymać.

Kto jest narażony na zakażenie

Gruźlicą można się zarazić tylko od osób z czynnym procesem chorobowym (gdy kaszlą, kichają, rozmawiają z nami, wydychają powietrze z bakteriami), dlatego niezbędne jest, żeby pozostawały w izolacji. Do zakażenia chorobą dochodzi przez układ oddechowy. Prątki gruźlicy dostają się do organizmu nowego żywiciela w maleńkich kropelkach plwociny osoby chorej.

Bakterie, które zaatakują nowy organizm nie od razu dają o sobie znać - wywołując zapalenie płuc i gruźlicę.

Te prątki przemieszczają się po organizmie, szukając dla siebie dogodnego miejsca na bytowanie (najlepiej w płucach, ale także w innych narządach) i... cierpliwie czekają na swój czas, żeby przypuścić atak.

Zakażony nie musi zachorować

Samo wniknięcie prątków do organizmu nie jest równoznaczne z zakażeniem; zakażenie nie zawsze prowadzi do zachorowania, a sama choroba może bardzo różnie przebiegać u poszczególnych osób.

Z szacunkowych danych wynika, że na 100 zakażonych - choruje 5-10 osób (najczęściej w późniejszym czasie). Prawdopodobieństwo zakażenia utrzymuje się przez całe życie. U osoby zarażonej prątkami gruźlicy choroba może uaktywnić się nawet po kilkudziesięciu latach od zakażenia - najczęściej w momencie spadku odporności organizmu. Stąd narażone na zachorowanie na gruźlicę są głównie osoby starsze, zwłaszcza takie, które kiedyś zetknęły się z chorobą gruźlicy.

Zagrożone kraje słabo rozwinięte

Gruźlica nieprzypadkowo nazywana jest "chorobą biedy". Czynnikami zewnętrznymi, osłabiającymi organizm ludzki, sprzyjającymi rozwojowi gruźlicy są: niedożywienie, złe warunki mieszkaniowe i sanitarne, przeludnione, %07wilgotne mieszkania.

Dlatego choroba zbiera największe żniwo w krajach słabo rozwiniętych - gdzie dodatkowo utrudniony jest dostęp do leków. Sprzyjają jej klęski żywiołowe i wojny.

Są choroby, które sprzyjają rozwojowi gruźlicy

Do czynników wewnętrznych sprzyjających przejściu zakażenia prątkiem gruźlicy w chorobę należą: schorzenia osłabiające siły obronne organizmu, m.in. zakażenie HIV, cukrzyca, krzemica, choroby nowotworowe, choroby krwi, stany po transplantacji, niewydolność nerek leczenie sterydami, szybka utrata masy ciała.

Wszystkie te czynniki powodują załamanie sił obronnych człowieka, czyniąc organizm bardziej podatnym na rozwój choroby. Dochodzi do ożywienia "uśpionych" prątków, co powoduje postępowanie choroby. Z tego samego powodu łatwiej o zarażenie gruźlicą - u osób palących papierosy i z chorobą alkoholową (poważnie osłabiona wątroba).

Jerzy Kozielski urodzony w 1948 r. w Katowicach. Po ukończeniu Liceum im. A. Mickiewicza, studiował na Wydziale Lekarskim Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Dyplom lekarza uzyskał w 1972 r.

Bezpośrednio po studiach rozpoczął pracę w Klinice Ftizjopneumonologii ŚAM w Zabrzu, gdzie pracuje do dzisiaj. Od 2002 r. jest kierownikiem Katedry i Kliniki Chorób Płuc w Zabrzu SUM w Katowicach.

Przez wiele lat kierował Miejską Poradnią Chorób Płuc w Zabrzu. Obecnie jest kierownikiem Wojewódzkiej Poradni Gruźlicy i Chorób Płuc w Katowicach. Prowadzi konsultacje pulmonologiczne dla chorych z innych oddziałów szpitalnych, w tym w różnych klinikach ŚAM. Od wielu lat jestem specjalistą wojewódzkim w zakresie chorób płuc.

Jest specjalistą I stopnia z zakresu chorób wewnętrznych, specjalistą II stopnia z chorób płuc, a także specjalistą z alergologii. Już jako lekarz, pracował na wolontariacie w Katedrze Fizjologii, co zaowocowało uzyskaniem specjalizacji II stopnia z zakresu fizjologii klinicznej.

W 1979 r. uzyskał stopień naukowy doktora nauk medycznych. W 2001 r. uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego. Tytuł naukowy profesora otrzymał w 2007 r.

W ramach stypendium naukowego odbył staż na oddziale i w laboratorium Kliniki Uniwersyteckiej w Marburgu w Niemczech (1984r), w placówce zajmującej się badaniami doświadczalnymi i klinicznymi z zakresu biologii raka oskrzela, w tym markerami nowotworowymi oraz w kilku innych ośrodkach, w których głównie doskonalił swój warsztat diagnostyczny z zakresu diagnostyki inwazyjnej raka płuca (Ancona, Ołomuniec, Budapeszt).

W dorobku naukowym ma 239 prac, w tym 33 opublikowanych w recenzowanych czasopismach zagranicznych (m.in. w Thorax, Eur. Resp. J., Chest). Jest autorem lub współautorem rozdziałów w 18 pozycjach książkowych i jednym skrypcie.

Za działalność naukową był kilkukrotnie nagradzany, w tym ośmiokrotnie nagrodą JM Rektora ŚAM, a także drugą nagrodą Polskiego Towarzystwa Higienicznego i nagrodą Komisji Pulmonologicznej Komitetu Patofizjologii Klinicznej PAN.

Jest promotorem 3 zakończonych rozpraw doktorskich, 3 są na etapie przygotowania do obrony. Był recenzentem pracy habilitacyjnej, profesury, 9 rozpraw doktorskich i pracy magisterskiej. Recenzuje prace nadsyłane do różnych czasopism polskich i czasopism zagranicznych. Był recenzentem 7 wniosków Komitetu Badań Naukowych. Prowadził sesje na krajowych i zagranicznych zjazdach naukowych, wielokrotnie uczestniczył w nich także jako wykładowca.

W Klinice Ftizjopneumonologii prowadzi zajęcia ze studentami medycyny i ratownictwa medycznego. Prowadzi zajęcia dydaktyczne z zakresu chorób płuc dla lekarzy szkolących się w medycynie rodzinnej, bierze udział jako wykładowca w ogólnopolskich kursach doskonalących dla lekarzy.

Jest organizatorem i współorganizatorem, a także wykładowcą na szkoleniach w zakresie kształcenia podyplomowego dla lekarzy ogólnych i specjalistów.

Uczestniczy jako wykładowca w licznych zjazdach, sympozjach naukowych i posiedzeniach towarzystw naukowych.

Przez wiele lat był sekretarzem Oddziału Katowickiego Polskiego Towarzystwa Ftizjopneumonologicznego, członkiem Zarządu Głównego z wyboru.

Był przewodniczącym sekcji bronchologicznej tego Towarzystwa, a przez 6 lat prezesem Towarzystwa.

Przez kilka lat był przewodniczącym Oddziału Zabrzańskiego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego, przewodniczącym Oddziału Wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Przeciwtytoniowego w Katowicach.

Jest członkiem Rady Redakcyjnej Pneumonologii i Alergologii Polskiej, Rady Naukowej czasopisma Current Opinion In Pulmonary Medicine (wyd. polskie), rady programowej czasopisma Lekarz Polski.

Jest redaktorem naczelnym czasopisma Pneumonologia Info.

Uczestniczył w pracach komisji senackich: wydawniczej, ds. szpitali klinicznych, a obecnie jest przewodniczącym senackiej Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Studentów. Bierze udział w pracach kilku towarzystw naukowych zagranicznych (Europejskiego Towarzystwa Oddechowego - E.R.S., Amerykańskich Towarzystw Chorób Płuc - ATS,) i krajowych (Pol. Tow.Chorob PŁuc,). Członek Komisji Pulmonologicznej Komitetu Patofizjologii Klinicznej PAN.