Kraków. Pożegnano prof. Andrzeja Romana Małeckiego

Andrzej Roman Małecki urodził się 26 stycznia 1943 r. w Krakowie na Zwierzyńcu jako czwarte dziecko prof. dr. hab. Mieczysława Małeckiego i Cecylii z d. Woźniackiej. Jego ojciec, wybitny językoznawca, dialektolog, slawista, twórca Katedry Filologii Południowosłowiańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, został 6 listopada 1939 r. w wieku 36 lat aresztowany wraz z innymi profesorami krakowskich uczelni w tzw. Sonderaktion Krakau.

Mieczysław Małecki wrócił wycieńczony do domu po ponad rocznym pobycie w obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau, jednak nie tylko nie poddał się, ale zaczął u boku prof. Władysława Szafera, przedwojennego rektora UJ, organizować tajne nauczanie uniwersyteckie. To wielkie dzieło umożliwiło ponad 1000 młodych ludzi podjęcie nauki na szczeblu akademickim w latach niemieckiej okupacji w okresie od kwietnia 1942 do stycznia 1945 r. Obejmowało ono również tajne komplety teologii, w których uczestniczył Karol Wojtyła, wcześniej, w roku 1938 r. – student Mieczysława Małeckiego na I roku studiów polonistycznych. Willa Małeckich na ul. Spadzistej (obecnie ul. Vlastimila Hofmana) była jednym z miejsc, gdzie odbywały się tajne komplety polonistyczne. Mieczysław Małecki zmarł nagle, po nieudanej operacji, w Kłodzku, gdzie prowadził kursy dla nauczycieli na tzw. Ziemiach Zachodnich.

Andrzej Małecki po ukończeniu I Liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego studiował fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam wkrótce został zauważony przez nestora polskich fizyków jądrowych, prof. Henryka Niewodniczańskiego. Już w 1965 r. zaproponował mu on pracę w Instytucie Fizyki Jądrowej (obecnie Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN), z którym był związany do 2000 r. Wkrótce przyszła też intensywna praca naukowa w zakładzie fizyki teoretycznej, doktorat w 1970 r., habilitacja w 1979 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1994 r. podjął pracę w ówczesnej Akademii Pedagogicznej w Krakowie (obecnie Uniwersytet Pedagogiczny) jako profesor nadzwyczajny i kierownik Zakładu Fizyki Teoretycznej w Instytucie Fizyki AP.

Od czasów powojennych na Uniwersytecie Jagiellońskim istniał zwyczaj spotykania się rodzin ofiar Sonderaktion Krakau w rocznicę tej zbrodni, 6 listopada każdego roku. Jednak z każdym rokiem żyjących aresztowanych było coraz mniej, coraz bardziej też zacierała się pamięć współczesnych o tej ofierze polskiej nauki, jak również o wielkim dziele tajnego nauczania. Aby temu przeciwdziałać, Andrzej Małecki na przełomie 1997 i 1998 r. doprowadził do powstania Stowarzyszenia Ne Cedat Academia. W grudniu 1997 r. udał się do Watykanu, aby o swoim zamyśle powiadomić Ojca Świętego Jana Pawła II, który zaaprobował pomysł. Podczas drugiej audiencji w Castel Gandolfo, 28 września 1998 r., św. Jan Paweł II otrzymał pierwszy numer biuletynu stowarzyszenia, a podczas trzeciej – 8 lutego 2000 r. Ojciec Święty poświęcił sztandar organizacji. Spotkania te były możliwe dzięki życzliwości ks. kardynała Stanisława Dziwisza.

Stowarzyszenie Ne Cedat Academia istnieje po dziś dzień, łącząc w jednej organizacji aresztowanych profesorów i ich rodziny, studentów tajnego nauczania i osoby, którym bliskie są wyznawane przez nich ideały. Ideą przewodnią prof. Andrzeja Małeckiego było, aby pamięć o losach polskich uczonych i ich studentów w czasach II wojny światowej trwała i pobudzała do patriotycznego wysiłku młode pokolenia. Ostatnim tego wyrazem było odsłonięcie w dniu 19 marca 2018 r. tablicy w Collegium Novum UJ upamiętniającej tajne nauczanie w latach II wojny światowej.

Sztandarowym pomysłem Andrzeja Małeckiego były Wyprawy Akademickie, podczas których młodzież z krakowskich uczelni podążała szlakiem męczeństwa do miejsc kaźni swoich mistrzów, a następnie składała ziemię z nich pobraną pod Dębem Wolności przed Collegium Novum UJ. Małecki był organizatorem, wraz ze studencką Bratnią Pomocą Akademicką im. św. Jana Kantego oraz Instytutem Pamięci Narodowej, kilkunastu wypraw akademickich do miejsc martyrologii ludzi nauki II RP, m.in. do Sachsenhausen, Dachau, Mauthausen, Katynia (w tym na uroczystości w 2000 i 2010 r.), Lwowa (Wzgórza Wuleckie), Ponar, Charkowa, Bykowni, co zostało uhonorowane nagrodą Fundacji Pro Publico Bono w 2005 r. Inicjatywa ta z powodzeniem jest kontynuowana przez Instytut Pamięci Narodowej.

Andrzej Małecki zmarł po długiej chorobie w sobotę 2 marca 2019 r. w wieku 76 lat.