Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Dziecko za drogie

Danuta PAWLICKA, Jolanta SIELSKA
Z każdym rokiem rodzi się mniej Wielkopolan. Spadek urodzeń przy niewielkim wzroście zgonów w samym Poznaniu spowodował ujemny przyrost naturalny, obserwowany już od roku 1990.

Z każdym rokiem rodzi się mniej Wielkopolan. Spadek urodzeń przy niewielkim wzroście zgonów w samym Poznaniu spowodował ujemny przyrost naturalny, obserwowany już
od roku 1990. Jest to zjawisko, które występuje o 10 lat wcześniej niż w całej Polsce!

Przed decyzją o urodzeniu dziecka kobiety powstrzymuje brak mieszkań i niepewność jutra. Takie przyczyny najczęściej podają demografowie. Ale to nie jest pełne wyjaśnienie demograficznego niżu: - W Polsce płodność jest silnie związana z małżeństwem, a ponieważ maleje skłonność do zawierania małżeństw, spada też liczba noworodków - tłumaczy prof. Ewa Frątczak z Instytutu Statystyki i Demografii SGH.

Tylko jedynak

Z dokumentu, jaki w 2004 r. przygotował resort zdrowia, wynika, że z roku na rok coraz mniej Polek chce rodzić. W zeszłym roku w Polsce przyszło na świat 353 tys. 700 dzieci, a jest to mniej o ponad 14 tys. niż w 2002 r. Prawie 14 proc. noworodków przychodzi na świat w związkach pozamałżeńskich. Podobne proporcje notuje się również w naszym regionie: - Łatwiej zamieszkać razem na ,,kocią łapę”, niż zakładać prawdziwą rodzinę - mówi jeden z poznańskich psychologów, który prowadzi prywatny gabinet. Ze statystyki Głównego Urzędu Statystycznego dla Wielkopolski widać, że zmniejsza się liczba zawieranych małżeństw. W porównaniu z rokiem 1990 zawartych ślubów w 2001 r. było ponad 4,5 tys. mniej! Maleje także chęć Wielkopolan do układów partnerskich, chociaż tutaj nie ma tak wyraźnych danych. Nawet rząd przyznaje, że na tę niżową sytuację ma wpływ zła kondycja materialna młodych ludzi i brak mieszkań (z tego powodu aż 80 proc małżeństw nie planuje drugiego dziecka). Także niepewna sytuacja na rynku pracy zniechęca do posiadania dzieci.

Kariera kontra dziecko

- Do trzydziestki na pewno nie urodzę dziecka, bo muszę skończyć pracę doktorską - mówi Alina Cz. z Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, której mąż także jest naukowcem, tyle że w innej poznańskiej uczelni. Oni traktują dziecko jako jedną z rodzinnych, kosztownych inwestycji. Najpierw praca i kariera, potem dom, ewentualnie mieszkanie, gdzieś po drodze samochód. Na samym końcu dziecko. Czy zdążą zrealizować wszystkie plany przed trzydziestymi urodzinami przyszłej doktorantki? Jeżeli nie, czas na macierzyństwo zostanie jeszcze bardziej opóźniony. Inne małżeństwo wyjechało na dorobek za granicę i dopiero po powrocie, gdy kobieta miała 41 lat, zdecydowała się na pierwsze dziecko. Za rok było już drugie: -Tylko w taki sposób możemy zapewnić naszym synom pełny rozwój i materialne bezpieczeństwo - przyznaje wprost 44-letnia matka z dwójką małych dzieci, którymi zajmuje się wynajęta opiekunka. Zmiany kulturowe zmieniają kolejność wartości, w których dziecko nie jest już na pierwszym miejscu i często bywa traktowane jak kolejny przedmiot.

Twarda statystyka

Wyniki spisów w 1988 r. i 2002 odsłaniają skutki fatalnej depresji urodzeniowej z lat dziewięćdziesiątych. Po raz pierwszy liczba dzieci do lat 14 w Wielkopolsce zmniejszyła się o 209 tys. W ciągu tych kilkunastu lat, które dzielą oba spisy ludności, ubyło także mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym - o ponad 188 tys. Według GUS decydujący na to wpływ miały malejące corocznie narodziny w wielkopolskich klinikach. Przed dwoma laty, jak wynika z tych samych porównań, zwiększył się więc udział osób starszych, które za sobą miały już pracę zawodową. Najmłodszym powiatem w całym województwie jest powiat grodziski, gdzie dzieci i nastolatki stanowią prawie jedną trzecią mieszkańców. Odwrotna sytuacja jest w samym Poznaniu i Kaliszu. Tutaj najwięcej mieszka seniorów.

400 dolarów dla matki

- Są kraje, których rządy myślą dalej niż do następnych wyborów. Choćby Izrael. Tam kobieta po porodzie otrzymuje 400 dolarów na wyprawkę - mówi dr Marek Daniel, dyrektor Kliniki Świętej Rodziny w Poznaniu. Podczas licznych podróży przekonał się, że nawet w Malezji politykę prorodzinną traktuje się bardzo poważnie. - Tamtejszy naród liczy 15 milionów ludności. Założenia są takie, że w ciągu najbliższych 20 lat liczba mieszkańców ma się podwoić. Rozmawiając z rdzennymi mieszkańcami tego kraju usłyszałem, że ich rząd jest bardzo mądry, bo myśli 20 lat do przodu - opowiada dr Daniel.

Trawestuje też wypowiedź byłego rzecznika rządu - Jerzego Urbana, który stwierdził, że rząd się wyżywi. - Tylko jak długo? A kto będzie pracować na ich emerytury? - zastanawia się. - Pod względem warunków i opieki podczas porodu, zapewniamy polskim kobietom światowe standardy. Jednak o dalszej tak zwanej polityce prorodzinnej nie ma mowy. A przecież naszemu państwu opłaciłby się nie tylko powrót do półrocznych urlopów macierzyńskich, ale nawet wydłużenie ich do roku. - Gdyby po upłynięciu pierwszego półrocza wypłacać kobietom choćby minimalną pensję krajową, wiele zdecydowałoby się wychowywać dzieci.

Rozmowa z Pawłem Wosickim,
dr. nauk fizycznych na UAM, prezesem Polskiej Federacji Ruchów Obrony Życia, ojcem szóstki dzieci.

Ostrzegał pan niedawno na zjeździe w Gnieźnie, że w Europie rośnie niechęć do przekazywania życia, a kontynentowi grozi wyludnienie. Dlaczego tak drastycznie spada liczba urodzeń w Polsce i Wielkopolsce?

- Z naszych badań wynika, a badaliśmy rodziny wielodzietne, że gdyby ktoś o nie zadbał, takich rodzin byłoby znacznie więcej. Na podstawie moich raportów mogę powiedzieć, że przyczyny niechęci do rodzenia są problemem złożonym.

Co by pan wymienił na pierwszym miejscu jako najważniejsze?

- Antyrodzinną politykę państwa, które traktuje dzieci jak prywatną sprawę rodziców. Zapewnienia o trosce o rodzinę i sporadyczne gesty nie zastąpią konkretnego działania nastawionego na rozwój i dobro rodziny. Średnia krajowa płaca nie starcza na utrzymanie rodziny, nie mówiąc już o wychowaniu i wykształceniu dzieci. W Polsce im większa jest rodzina, tym większe płaci podatki VAT, bo więcej zużywa prądu, wody, ciepła, żywności itd. Ze strony państwa nie ma ani zachęt, ani żadnej rekompensaty.

Należy więc przypomnieć Polakom
i Wielkopolanom, że dzieci są najlepszą inwestycją na przyszłość.

- Tak, więc państwo i całe społeczeństwo musi zrozumieć, czym jest i jakie korzyści przynosi długofalowa inwestycja w rodzinę.

Jakie pan czerpie radości z posiadania sześciorga dzieci? Nie znają tego rodzice jedynaków.

- Jest to między innymi zdrowo pojęta duma z takiej rodziny, która wypełnia cały dom, wspólnie zasiada do stołu... Kiedyś napisałem nawet ,,10 powodów, dla których warto mieć dzieci”.

Jak dużo jest poznańskich rodzin, które świadomie chcą mieć duże rodziny?

- W Poznaniu rodzin wielodzietnych mających czworo i więcej dzieci jest tylko 1300. To bardzo mało, zaledwie 1,5 proc! Te rodziny ponoszą największe ciężary w utrzymaniu i wychowywaniu młodego pokolenia. Ale w społeczeństwie wciąż podtrzymywane są mity, że takie rodziny to duże obciążenie dla społeczeństwa. Tymczasem one powinny się znaleźć w centrum zainteresowania polityków, bo mają strategiczne znaczenie dla narodu.

Rozmawiała Danuta PAWLICKA

Roman Cegła
dyr. Wydziału Koordynacji, Nadzoru Pedagogicznego, Badań, Analiz i Informacji Kuratorium Oświaty w Poznaniu

Problem niżu demograficznego ma zasadniczy wpływ na kształtowanie systemu oświaty. Skalę problemu obrazują następujące liczby. W roku 2003 w szkołach podstawowych województwa Wielkopolskiego uczyło się 282 256 uczniów. W roku 2008 w tych samych wielkopolskich szkołach będzie się uczyć ok. 218 954 uczniów. To spadek liczby uczniów o 22,5 proc. Tempo spadku na podobnym poziomie dotyczy także szkół ponadpodstawowych. Licząc od roku 2003 w skali 10 lat liczba uczniów spadnie o 32,5 proc.

Starzejemy się!

Demografowie przewidują, że malejący przyrost w naszym kraju spowoduje, że za 25 lat będzie nas mniej niż obecnie. Może o kilkaset tysięcy, a może nawet o kilka milionów. Przewiduje się, że Polska nigdy nie przekroczy 40 mln ludności, a Wielkopolska 4 mln. Ta niekorzystna tendencja dotyczy nie tylko Polski. Według dr Jana Kłysa, członka Rady Episkopatu do spraw Rodziny, tzw. dzietność teoretyczna w Polsce
(i w Wielkopolsce - przyp. red.) jest mniejsza niż 1,5 dziecka na kobietę. Tymczasem dla utrzymania przyrostu naturalnego na obecnym poziomie potrzeba przynajmniej 2,1 dziecka na polską kobietę.

Wielki niż w Poznaniu

Spadek urodzeń przy niewielkim wzroście zgonów w Poznaniu spowodował ujemny przyrost naturalny, obserwowany już od roku 1990. Jest to zjawisko, które występuje o 10 lat wcześniej niż w całej Polsce! Obniżanie przyrostu według Wydziału Zdrowia UM w Poznaniu jest spowodowane spadkiem tzw. dzietności kobiet, co w konsekwencji prowadzi do starzenia się populacji.

Bieda i niezaradność

Chociaż dzieci rodzi się coraz mniej, wzrastająca wciąż liczba mieszkańców domów małego dziecka nie świadczy o rosnącej rozwadze rodziców.
W Domu Dziecka nr 1 w Poznaniu, dokąd trafiają dzieci od 0 do 3. roku życia, mieszka dwukrotnie więcej malców niż przed dwoma laty. Przybyło młodocianych matek? - Absolutnie nie mogę tego potwierdzić - mówi Katarzyna Chudy-Drop, dyrektor. - To są dzieci dojrzałych kobiet. Niejednokrotnie trafia do nas kolejne dziecko tej samej matki. Zdarzają się też bliźnięta. Ostatnio trafiły do nas trzy pary bliźniąt. Mamy do czynienia z dużym problemem zubożenia - prawdziwej biedy. Nidy dotąd nie mieliśmy tylu bezrobotnych matek i ojców - opowiada.

Rządy starców

Rodzi się coraz mniej dzieci? To dobrze - będzie dla nich praca. To źle - bo kto będzie pracował na emerytów?
Profesor Jan Paradysz, członek Rady Statystyki przy premierze RP, już kilka lat temu mówił, że Polska staje się europejskim przeciętniakiem - modelowym wręcz przykładem demograficznego rozwoju starego kontynentu. - Będzie się zmniejszała liczba ludności aktywnej zawodowo. Trochę będzie to równoważył postęp techniczny, ale tylko trochę. Trzeba będzie szukać rezerw - myślę tu o imigrantach, duży ich rezerwuar jest jeszcze na Wschodzie - tłumaczył profesor.
- Zawsze, gdy na świecie źle się dzieje - spada płodność społeczeństw. Rodzice, widząc, jakie sami mają kłopoty - są niechętni obarczaniu tymi kłopotami swoich dzieci. Ale gdy sytuacja zaczyna się poprawiać - i dzietność społeczeństw rośnie. Te przejściowe kłopoty dotknęły Stany Zjednoczone lat 30., ale również Polskę.
Będzie coraz mniej młodych ludzi, a to z kolei oznacza, że sami emeryci mogą mieć problemy ze swoim utrzymaniem. Dziś większość systemów emerytalnych tylko częściowo opiera się na składkach odłożonych w przeszłości przez tych emerytów. Reszta środków - nie tylko na emerytury, ale również na dopłaty do leków czy budowę dróg, po których emeryci też się przecież poruszają, pochodzi z kieszeni obecnie pracujących. Im więcej emerytów, tym większe obciążenia spadają na młodych. Jeśli tych młodych jest jeszcze mniej, tym większe obciążenia finansowe muszą znosić.
Gdzie jest więc granica? To proste - w ich zarobkach. Mała liczba rąk do pracy zawsze powoduje, że rośnie ich cena. Dobrze zarabiając, lepiej radzą sobie z obciążeniami. Ale tu zaczyna się kolejne zagrożenie: to poszukiwanie tańszej siły roboczej pchnęło ludzi do postępu technologicznego. Ten postęp nie szkodzi jeszcze najbardziej uprzemysłowionym krajom świata, bo maszyny wciąż potrzebują ludzi. Jednak nie tylko pisarze science fiction alarmują: nadchodzi czas, gdy maszyny zaczną zastępować ludzi. Mało dzieci i to na dodatek nie mogących znaleźć pracy, gdy dorosną? To ponury scenariusz, ale możliwy do osiągnięcia tylko w jednym przypadku: gdy maszyny staną się tak dobre, że aż... ludzkie. W rozwiniętych krajach bowiem maszyny służą już do produkcji, ale nie potrafią spełniać funkcji usługowych. A właśnie usługi stają się dominującym miejscem pracy. Mało tego - starzejące się społeczeństwa powodują, że właśnie ten sektor będzie się rozwijał coraz bardziej. Młodzi będą więc mieli pracę. Narodzi się też nowy rodzaj usług - właściwie to już istnieje: usługi dla... staruszków.

Leszek WALIGÓRA

Wzorce kulturowe

Ujemny przyrost naturalny, ostrzegają demografowie, jest zjawiskiem, którego żaden rząd nie może lekceważyć. Naukowcom nie wystarcza już dzisiaj wyjaśnienie, że przy braku pracy i dachu nad głową, kobiety nie chcą rodzić. W slumsach na przedmieściach Meksyku nikt nie mówi o niżu demograficznym. Dlaczego tam, gdzie jest dostatek wszelkich dóbr, a kobietę stać na dwie nianie i mamki, też nie ma dzieci? Nie znajduje obecnie poteierdzenia teza, że ,,dzietność jest odwrotnie proporcjonalna do dobrobytu”. Przykładem jest choćby Wielkopolska, która mimo wszystko ma większy przyrost naturalny od biednego lubelskiego. Niektórzy zauważają, że propagowane są takie wzorce kulturowe, w których dziecko uważane jest za niemodny przeżytek. Przemiany obyczajowe nie wymagają już dzisiaj od kobiety godzenia roli matki-Polki z rolą żony-Polki. Polskie kobiety widzą na własne oczy, na czym polega konsumpcyjne styl życia, który daje możliwość decydowania o własnym losie bez pytania kogokolwiek o zgodę. Chcą robić kariery i być niezależne finansowo, a to nie zawsze idzie w parze z macierzyństwem. Lekarze alarmują o coraz większej liczbie narodzin wcześniaków, bo kobieta do ostatniego dnia ciąży chce być aktywna zawodowo, nie bacząc na konsekwencje dla jej odmiennego stanu. Wyemancypowanie, nowe obyczaje i brak czasu na ciążę
i rodzenie może są tłumaczeniem, ale małżeństwa mające liczne potomstwo wiedzą swoje: DZIECI
PO PROSTU TRZEBA KOCHAĆ. Czyżby pokusy cywilizacji przytłumiły instynkt macierzyństwa?

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na wielkopolskie.naszemiasto.pl Nasze Miasto